«Путешествие по Беларуси»

 

Цели:

• расширить знания учащихся о Беларуси;
• формировать ценностное отношение к своей стране;
• развивать познавательную активность и творческие способности учащихся;
• воспитывать любовь к своей Родине.

 

Оборудование: карта Беларуси, выставка книг по теме, выставка детских ри-

сунков «Край мой – Белая Русь».

 

Ход мероприятия

(Звучит запись песни «Мой родны кут».)

Ученик: (читает стихотворение В.Витки «Беларусь»).

На карцевялікага свету

Яна, як зяленылісток,

Песня гарачага лета,

Крынічнайвадыглыток.

Адвечнаякалыханка,

Душызапаветны куток,

Трапечагарачым ранкам

На дрэвенястомнылісток.

А ў навальніцуб’ецца,

Небачнапаміжлісця,

Як роднаяматчынасэрца,

Што мне даражэйжыцця.

 

Учитель: Ребята, как вы думаете, о чем пойдет речь сегодня на нашем занятии?

(Ответы детей.)

– Да. Мы отправимся в заочное путешествие по нашей стране. Вы узнаете

много интересного и поделитесь своими знаниями с одноклассниками. За каждый правильный ответ члены микрогруппы берут цветочек из лукошка и размешают его на зеленых полянках, которые лежат у вас на столе. В конце занятия мы оценим работу каждой микрогруппы по количеству цветов на полянке.

А сейчас в путь.

Задание «художник». (Каждая микрогруппа выполняет по очереди.)

На некоторое время в предлагаю вам стать художниками. Но рисовать вы будете не красками, а словами. Необходимо создать картину о нашей Родине. Каждое красивое слово надо объяснить.

Сінявокая( или синеглазая) – у нас много красивых рек, озер.

В полях цветут синие васильки .

 

Зеленая –     очень много лесов, лугов и полей.

Лучшая –     потому что – это наша Родина.

Дружелюбная –   белорусы – народ дружелюбный и гостеприимный.

Белая –     белый – цвет добра и чистоты. Издавна белорусы

любили одеваться в белые льняные рубашки.

Красивая –     у нас красивые города, деревни, улицы, площади.

Трудолюбивая –   в Беларуси живут трудолюбивые люди, которые

делают много необходимых вещей.

Лесная –     много лесов, боров, пущ.

Чудесная –     у нас чудесные изделия из соломы, глины, деревянные

игрушки.

Мастеровая –     в Беларуси очень много мастеров, которые

вышивают, плетут из лозы, рисуют.

Щедрая –       белорусская земля очень щедра. Она дарит богатый

урожай овощей и фруктов, ягод и грибов.

Толерантная –   в Беларуси живут добрые люди. Они уважают других

людей, считаются с их мнением. У них много друзей.

Партизанская –   в годы Великой Отечественной войны в белорусских

лесах было много партизанских отрядов, которые сра-

жались за Родину.

 

Учитель. Замечательная картина получилась у вас.

 

(Звучит музыка.Выходит Дед-Бородед и поет.)

Я хаджу па белым свеце

І гляджу, як вы жывеце.

Калітрэбапамагу,

Боўсерабіць магу.

   Х–т о я? Дед-Барадзед,

Абышоў белы свет,

А цяпер у ціхі час

Завітаў да вас.

 

– Добрый день, дети. Я слышал, что вы ведете разговор о Беларуси. А кто

знает, почему нашу страну так называют?

Ученик: Белая – от белого цвета одежды, которую носили наши предки. Белая – от светлых их волос. Белая – значит чистая и свободная.

Дед-Бородед. А сейчас я расскажу вам легенду про историю нашего края.

– А кто из вас знает легенды про наши родные места. (Ученик читает ле-

генду о Мяделе.)

– Очень интересная легенда. У нашей страны богатая и славная история.

Она записана в летописях и книгах, старинных документах и преданиях. Я вижу, вы очень любознательные дети. Еще не одну тайну сможете открыть и узнать много интересного о нашей Родине. А сейчас мне пора прощаться. До свидания!

Учитель. А мы продолжим путешествие. Говорят, у каждой земли – своясвя-

тыня. Как вы понимаете это выражение? (Ответы детей.)

Учитель. Слово «святыня» происходит от слова «святой». Святой, т. е. истин-

ный, величественный. У Беларуси, белорусской земли тоже есть свои святыни, которые мы чтим, относимся с глубоким уважением и любовью. Какие святыни знаете вы?

(Ответы детей: Беловежская пуща, д. Хатынь, Ф. Скорина, Я. Колас и Я. Ку-

пала, национальная библиотека, первые печатные книги, древние храмы и церкви, Брестская крепость.)

Учитель. У каждого народа есть еще одна святыня – его родной язык. А с языком связана культура народа, основанная на вечных традициях предков со своими обрядами, праздниками, обычаями, приметами, играми, песнями, сказками. Расскажите о стародавних обычаях наших предков, о которых вы читали или слышали от взрослых.

(Каждая микрогруппа рассказывает о каком-либо обряде.)

Ученики:

1. Чтобы быть здоровым весь год, надо было в Чистый четверг перед Пасхой

обязательно до восхода солнца помыться в бане или полынье

2. На Троицу свой дом украшали ветками липы, березы или клена

3. На Купалу плели венки, пускали их по реке, водили хоровод и искали на счастье «папараць-кветку».

4. На Пасху молодежь и дети качались на качелях. Верили, чем выше подни-

мались качели, тем длиннее будут стебли льна.

Учитель: Каждый праздник у белорусов был связан с определенными обряда-

ми, песнями, приметами. О них вы узнаете во время празднования Рождества, Масленицы, Пасхи, Троицы…

Я знаю, вы подготовили друг другу вопросы. Сейчас мы проведем турнир

«Ты – мне, я – тебе».

1 группа: Сколько областей в Республике Беларусь? Назовите их и пока-

жите на карте.

2 группа: С какими странами граничит Республика Беларусь? Покажите

их на карте.

3 группа. Назовите государственные символы нашей страны?

4 группа. Почему белорусов называют «бульбашами»?

 

Учитель. Я тоже подготовила для вас вопросы. Если вы правильно на них от-

ветите и заполните пустые клеточки кроссворда, то прочтете ключевое слово по вертикали под цифрой 1.

 

 

 

 

 

1. Город, который принял первый удар немецко-фашистских захватчиков во время Великой Отечественной войны?

2. Самая большая река в Беларуси.

3. Город, в котором вы живете.

4. Президент Республики Беларусь.

5. Самое большое озеро в Беларуси.

6. Белорусский поэт.

7. Столица Беларуси.

8. В какой области мы живем? Назовите ее областной центр.

 

Учитель: А сейчас, ребята, посчитайте, сколько цветочков каждая микрогруппа сумела посадить на своей полянке?

(Награждение дипломами.)

Учитель: Вот и закончился классный час. Вы увидели, сколько интересного,

таинственного скрыто в нашей истории. Но мы коснулись лишь крошечной ее частички. Если вы будете интересоваться историей нашего народа, то отроете много тайн. В этом вам помогут учителя истории, белорусской литературы, географии и, конечно, книги.

(Ученик читает стихотворение.)

 

Я – беларус, я нарадзiўся

На гэтайказачнайзямлi,

Дземiжлясоў и пушчаўдзiкiх

Адвекупрашчурыжылi.

 

Я – беларус, я ганаруся,

Што маю гэтаеiмя:

Аб добрай славе Беларусi

У свецезнаюцьнездарма!

 

Я – беларус, I я шчаслiвы,

Штомацiмову мне дала,

Што родных песеньпералiвы

I зблiзку чую, I здалля.

 

Приложение 1

Легенда о белорусах

 

Бог делил между народами земли. Одним – то, другим – то.

Пришли белорусы… Очень Богу понравились. Он и начал нас наделять:

«Реки вам даю полные, пущи – немереные, озера – несчитанные. Жары у вас

никогда не будет, но и сильных морозов – тоже. Голодать вы никогда не будете. Не уродит картошка, так уродит рожь или еще что-нибудь. А еще звери и птицы в пущах стаями, рыба в реках – косяками, пчелы в ульях – миллионами. А травы ароматные – как чай. Не будет голода.

Женщины у вас будут красивые, дети – сильные, сады – богатые, грибов и

ягод – завались. Люди вы будете талантливые, на музыку, песни, стихи – спо-

собные. И будете жить да жить…»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Аддзел адукацыі Мядельскага раённага выканаўчага камітэта

 

Дзяржаўная установа адукацыі

“Сярэдняя агульнаадукацыйная школа №2 г.Мядзела”

 

 

Мядзельскае

 рэха вайны

 

 

 

 

 

 

 

 

                                     

 

 

 

 

Навуковы кіраўнік

Міхальчанка Вальга Іванаўна

Выканала

Папкова

Кацярына Аляксандраўна,

вучаніца 11` “А” класа

 

 

2009 год

Змест

 

1. Уводзіны.
2. Частка 1. Акупацыйны рэжым. Жудасныя дзеянні фашыстаў на акупіраванай тэрыторыі.
3. Частка 2. Арганізацыя партызанскага руху на тэрыторыі Мядзельскага раёна. Першыя партызанскія группы. Іх выступленні.
4. Частка 3. Разгортванне массавага партызанскага руху ў раёне.
5. Частка 4. Антыфашыстская дзейнасць. Вызваленне Мядзельскага раёна.
6. Заключэнне.
7. Спіс літаратуры.
8. Дадатковы матэрыял.

 

 

 

 

 

 

Уводзіны

Вялікая Айчынная вайна Савецкага Саюза супраць фашысцкай Германіі пакінула незабыўны след у гісторыі чалавецтва. Да яе падзеяў яшчэ доўга будзе прыкавана ўвага гісторыкаў і пісьменнікаў, палітыкаў і палкаводцаў. Мінуўшая вайна паказала непаўторныя прыклады гераізму савецкіх людзей у барацьбе за Радзіму.

Перамога Савецкага Саюза у Вялікай Айчыннай вайне адыграла рашаючую ролю ў гістарычных лёсах многіх народаў i дзяржаў.. У ей сутыкнуліся два варожыя светы, два зусімпроцілеглых тыпыдзяржаў, дзве палітыкі, дзве ідэалогіі. Адной з актуальных проблем гісторыі Вялікай Айчынный вайныз’яўляецца вывучэнне гераічнай партызанскай барацьбы мас супраць гітлераўскіх захопнікаў на часова акупаванай тэрыторыі СССР.

Перамога ў вайне была сапраўды ўсенародным подзвігам. 6200 партызанскіх атрадаў i груповак, якія налічвалі каля 13 мільёнаў савецкіх людзей i 735 падпольных партыйных органаў дзейнічаліў тыле ворага.  Да канца 1943 года падкантролем беларускіх партызан знаходзілася 108 тысяч квадратных кіламетраў, абокаля 60% акупіраванай тэрыторыі. рэспублікі, у тым ліку 3 7.8 тысяч квадратных кіламетраў былі поўнасцю ачышчаны ад ворага.

Мэта даннай працы - прагледзець развіццё партызанскай барацьбы на Мядзельшчыне, паказаць асаблівасці гэтай барацьбы.

 

Частка 1

Акупацыйны рэжым.Жудасныя дзеянні фашыстаў

на акупіраванай тэрыторыі.

 Фашысты акупіравалі Мядзельскі раён ужо ў пачатку ліпеня 1941 года. У хуткім часе ён быў уключаны ў склад Вілейскага гебітскамісарыята. У снежні 1942 года заходняя частка Мядзельшчыны (даваенны Свірскі раён) далучана да генеральнай акругі “Літва”.

Славянскую моладзь вывозілі на катаржную працу ў Германію. Акупацыйная ўлада трымалася на вайсковай сіле. Паўсім раёне былі створаны фашысцкія гарнізоны.

Трэба сказаць, што ў гэтых умовах акупанты змаглі знайсці сабе прыхільнікаў. Антысавецкія, антыбальшавіцкія настроі, а таксама намер асобных людзей не ўпусіціь сваё, дарвацца хоць да нейкай удады, адхапіць калі не вялікае багацце, то стабільны паёк, адыграла сваю ролю. Стваралася паліцыя. У гэтым адшукванні “ворагаў" знаходзіліся свае актыўныя і няўрымслівыя даносчыкі і стукачы. Зводзіліся даваенныя рахункі, тварыліся суд і расправа.

Немцыў барацьбе з партызанскім падполлем, якая з цягам часу і пад уплывам пералому на франтах вайны на карысць Чырвонай Арміі пачала ўзмацняцца, стараліся супрацьпаставіць ''камуністычным паўстанцам” сваіх узброеных прыхільнікаў. Аб гэтым сведчыць асабовы склад фашысцкіх гарнізонаў на Мядзельшчыне. Так, на сакавік 1943 года гарнізон у Мядзеле налічваў 8 немцаў і 90 паліцаяў.

“Гаворка ідзе аб барацьбе на знішчэнне, - казаў Гітлер. - Вайна будзе рэзка адрознівацца ад барацьбы на захадзе. На Усходзе жорсткасць з’яўляецца лепшым для будучыні.”  У спецыяльна зацверджанай дырэктыве 13 мая 1941 года аб асобных мерапрыемствах войскаў прыпісывалася праяўляць поўныя нянавісці адносіны да насельніцтва, знішчаць партызан, усіх савецкіх людзей, хто будзе аказваць хоць малейшае супраціўленне акупантам…[1] У адным з заклікаў нямецка-фашысцкага камандавання да салдатаў гаварылася: “У цябе няма сэрцаў, нерваў, на вайне яны не патрэбны. Знішчы ў сабе чуласць і жалобу – забівай усякага савецкага, не затрымлівайся, калі перад табой стары ці жанчына, хлопчык або дзяўчьнка - забівай, гэтым ты выратуеш сябе ад пагібелі, забяспечыш будучыню сваёй сям'і і праславішся на стагоддзі."[2]

У першыя ж дні акупацыі фашысты ўчынілі зверскую расправу з членамі партыйна-савецкага актыва, не паспеўшымі эвакуіравацца разам з часцямі Чырвонай Арміі.

Так,  у жніўні 1941 года ў весцы Місуны быў растраляны дэпутат Вярхоўнага Савета БССР, член КПСС Місуна Мікалай Лявонцьевіч. У вёсцы Кабыльнік (цяпер Нарач) быў забіты старшыня Ляшчьнскага сельскага Савета Шушкевіч Станіслаў Іванавіч. У вёсцы Слабада былі забіты дэпутаты Слабодскага сельскага Савета Лук'янец Алімпій Вікенцьевіч, жыхар вескі Гулі, Бярняк Іван Кузьміч, жыхар вескі Кузьмічы. У г.п. Мядзел фашысты зверскі замучылі сакратара камсамольскай арганізацыі вёскі Наваселкі Несцяровіча Уладзіміра, а таксама растралялі камсамольца Лук'янца Паўла Кляменцьевіча. У Мядзеле быў павешаны старшыня Старагабскага сельскага Савета Шаблыка.

Падобных фактаў можна прывесці шмат. Усе яны сведчаць аб зверстве ўстаноўленага фашыстамі "Новага парадку", аб яўным парушэнні імі норм міжнароднага права.

За час акупацыі на тэрыторыі Мядзельскага раёна было растраляна і спалена больш за 3000 мірных жыхароў, у тым ліку жывымі спалена ў вёсцы Брусы 69 і ў вёсцы Новікі 40 пераважна старых людзей, жанчын і дзяцей. 3079 чалавек былі пагнаны на катаржную працу ў Германію. Было спалена больш 3800 сялянскіх двароў, пераўтвораны ў папялішчы вёскі Брусы, Новікі, Чарэмшыцы, Стахоўцы, Даўжані, Няверы, Новыя Габы, Нагаўкі, Крапіўна, Суднікі і іншыя. Так, у адным з данясенняў старасты Мядзельскай воласці гаварылася, што 13 чэрвеня 1943 года гітлераўскі ваенны атрад, ехаўшы з боку вёскі Вузла ўМядзел, спаліў на хутары Бароўка 10 чалавек, у тым ліку

Грынцэвіча Уладзіміра, яго жонку і дваіх дзяцей, лесніка Савіцкага і яго сына Пракаповіча Аляксандра, Брэскага Сямёна і Талайка Ігната растралялі, абвінаваціўшьі іх у дапамозе партызанам. Такіх данясенняў было шмат.

У лютым 1942 года фашысцкімі салдатамі Мядзельскага гарнізона быў узяты ў якасці заложніка піянер Роўда Аляксандр з вёскі Наўры. Яго бацька дэпутат Сваткаўскага сельскага Савета Роўда Мікалай пайшоў у партызанскі атрад. Фашысты разлічвалі, што даведаўшыся аб навісшай над сынам смяротнай небяспецы, партызан Роўда Мікалай з'явіцца да іх. Калі гэтага не адбылося, гітлераўцы растралялі Роўда Сашу.

У Мядзельскім раёне ў першыя дні акупацыі ўзнікаюць антыфашысцкія групы. Найбольш актыўнай была група ў вёсцы Місуны, узначаленая Нікітам Герасімавічам Місунам. Будучы камсамольскім важаком, ён аб'яднаў вакол сябе найбольш надзейных таварышаў, з якімі спаліў 2 склады з неабмалочаным зернем разам з малацілкамі. Група абрэзала сувязь па лініі Сваткі-Мядзел.

Гітлераўцы страшна помсцілі мірным жыхарам за тое, што яны падтрымлівалі партызанаў.  Апярэдзіўшы густыя ланцугі карнікаў, у вёску Шкленікова раптоўна ўварваліся на аўтамашыне гітлераўцы. Ходзячы па вёсцы, заглядалі ў дамы, гумны, схапілі некалькі курэй ды гусей і паехалі назад. "А мо немцы нікога чапаць не будуць? - гаварылі адзін аднаму шкленікоўцы, - нікому не пагражалі, не вялі допытаў, з сабой нікога не павязлі. Можа больш не паявяцца?"

Такімі сваімі паводзінамі гітлераўскае камандаванне хацела супакоіць сялян, каб ніхто з іх не хаваўся, а сядзеў дома. Але шкленікоўцы ўсё ж не паверылі ўчынкам немцаў, прыслухаліся да перасцярогі партызан, якія раілі хаваць маёмасць і бегчы ў балота ад карнікаў. Пачуўшы, што з боку Княгініна рушыў густы ланцуг карнікаў, людзі пахаваліся ў балоце пад Няверамі. Дома засталіся пераважна старыя, хворыя, інваліды.

I вось карнікі ў вёсцы. Паступіў загад сабрацца ўсім у адно месца. Мужчын і жанчын сагналі ў будынак Рамана Місуны, забаранілі пад страхам смерці выходзіць. Людзі прасядзелі без сну ўсю ноч, думаючы, які лёс чакае іх на наступны дзень. Пад канвоем усіх павялі на перакрыжаванне вуліц і пачалі сартыроўку. Старых, хворых, калек і тых хто асабліва многа плакаў, галасіў, сабралі ў адно месца, а астатнім загадалі ісці ў напрамку шашы, дзе далучылі да калоны будучых нявольнікаў, якіх збіраліся вывезці на катаржныя работы ў Германію. Не хацела разлучацца са сваім мужам Дзмітрыем Чарняўскім яго жонка Ганна і папрасілася ў той гурт, дзе былі і другія суседзі, спадзяючыся, што старых і хворых немцы з сабой не возьмуць, пакінуць на месцы. Сапраўды, вораг нікога з сабой не ўзяў, але і не пакінуў жывымі. Гітлераўцы па некалькі чалавек пад канвоем разводзілі па гумнах іхлявах. У гумно Яўгена Чарняўскага завялі Марыю Місуна, Вінцюлю, Адама і Уладзіміра Чарняўскіх, паклалі на зямлю і прашылі целы аўтаматнымі чэргамі, дабівалі пісталетнымі выстраламі. У хляве Віктара Аляксеевіча Чарняўскага прыкончылі Аляксандра,  Кацярыну, Аўдоццю Чарняўскіх,  Іллю Малько.

Да будынка школы прывялі Адама Грышкевіча "Замерз я, холадна - пачаў скардзіцца чалавек". "Хутка сагрэешся!" - крыкнуў гітлеравец, стрэліўшы ў грудзі. Затым забойцы спалілі цела.

Хрысціна Малько, якая з дзяцінства была інвалідам, схавалася пад печ у сваей хаце і старалася перачакаць трывожную часіну, не ведаючы, што яе чакаюць страшэнныя мукі, згараючы жыўём.

У тую раніцу 27 верасня 1943 года Глінская Ксеня разам са сваёй дачкой Юзэфай не была дома, хадзіла да мужа ў суседнюю вёску Скарады. Убачыла немцаў, кінулася ўцякаць. Кулі дагналі яе і дачку. Пасля забойстваў былі спалены дамы.

Праз цяжкія выпрабаванні прайшлі жыхары вёскі Зялёнкі. Іх веска згарэла пад час першай сусветнай вайны, ад яе недалёка праходзіў руска-нямецкі фронт. Другі раз гора напаткала ў 1943 годзе. Нахлынуўшы ў Зялёнкі, карнікі маладых пагналі пад канвоем на чыгуначную станцыю, мужчынам загадалі збірацца з падводамі, каб везці на чыгунку нарабаваную маёмасць. Вакол вёскі стаялі на узвышшах нямецкія пасты, пад прыцэлам трымалі сцежкі-дарожкі.[3]

Частка 2

Арганізацыя партызанскага руху на тэрыторыі Мядзельскага раёна. Першыя партызанскія группы. Іх выступленні.

Для арганізацыі і хутчэйшага развіцця партызанскай барацьбы Вілейскі абком КП Беларусі сфарміраваў у прыфрантавой паласе 15 партыйна-камсамольскіх груп, направіў іх у тыл праціўнка - з мэтай дапамагчы ў арганізацыі партызанскіх атрадаў. "У мэтах кіраўніцтва дзейнасцю партызанскіх атрадаў і дыверсійных груп у раёнах, занятых ворагам, для барацьбы з часцямі варожай арміі, для распальвання партызанскай вайны ўсюды, для ўзрыву мастоў, дарог, порчы тэлеграфнай і тэлефоннай сувязі, падпальвання складаў, для ўтварэння невыносных умоў для ворага і ўсіх яго пасрэднікаў, для зрыву ўсіх яго мерапрыемстваў: ствараць своечасова ва ўсіх гарадах, раённых цэнтрах, калгасах падпольныя ячэйкі, явачныя кватэры (7.52)

Адной з першых груп, развярнуўшых актыўную баявую дзейнасць у падполлі і адыграўшых значную ролю ў зараджэнні і развіцці партызанскага руху на Мядзельшчыне, была група Ф.Г. Маркава.

26 жніўня 1941 года, пасля заканчэння партызанскай школы ў вёсцы Белыя воды, Фёдар Маркаў з двумя камуністамі быў напраўлены ў Пастаўскі раён з мэтай арганізацыі там дыверсійнай работы і разгортвання масавага партызанскага руху. Да месца дыслакацыі група ішла пешшу і ў неаднаразовых сутычках з ворагам рассеялася. Маркаў застаўся адзін. 16 верасня 1941 года ён прыбыў у вёску Навасёлкі Пастаўскага раёна і тут спыніўся. Сышчыкі жандармерыі ў хуткім часе заўважылі новага чалавека. Пачалася слежка. Фёдар Грыгор'евіч перабіраецца ў Свянцяны, і ў мястэчкуЗолава ўстанаўлівае сувязь з савецкім работнікам Б.Кулевічам. 16 кастрычніка 1941 года, разабраўшы шлях

ў раёне станцыі Ігналіна, пусцілі прама пад адкос варожы эшалон. Гэта была іх першая баявая аперацыя. У хуткім часе трупу папоўніў афіцэр Чырвонай Арміі В.Саўлевіч, з ім Маркаў паехаў у Вільню, каб устанавіць сувязь з ваеннапалоннымі і падняць іхна барацьбу з акупантамі. Але ў Вільні ўдалося здзейсніць толькі невялікую дыверсію - забіць 6 жандармаў. Восень і зіму група правяла ў раёне вёсак Навасёлкі, Свянцяны, Падбор'е, Золава, Лынтупы. 20 кастрычніка 1941 года на жалезнадарожнай станцыі Пагулянка пусцілі пад адкос варожы эшалон з баявой тэхнікай, 15 снежня на той жа лініі пусцілі пад адкос 6 цягнікоў. 6 студзеня 1942 года на перагоне Падбор'е-Пагулянка група пусціла пад адкос эшалон з фуражом і прадуктамі. Акрамя гэтага, Маркаў і яго таварышы знішчалі тэлеграфна-тэлефонную сувязь, падрывалі масты, арганізоўвалі засады, знішчалі варожыя аўтамашыны.

У сакавіку 1942 года ў мястэчку Мілічаны быў спушчаны пад адкос яшчэ адзін эшалон - 950 фашыстаў забіта і паранена. 17 мая 1942 года група Маркава арганізоўвае засаду ў вёсцы Лынтупы, тутзнішчаны гебітскамісар генерал Бек, яго намеснік шэф жандармерыі Крыль, якія exaлі ў легкавым аўтамабілі. Гэта аперацыя дапамагла перашкодзіць правядзенню мабілізацыі савецкіх грамадзян на катаржную працу ў Германію.

Савецкія ваеннаслужачыя М. Гаўрылаў, Т.Пінаеў, А Смірноў збеглі з фашысцкага палону. Вясной 1942 года ў раёне мястэчка Кабыльнік і вёскі Габы на Мядзельшчыне стварылі партызанскую групу. У Мядзельскім раёне за адзін тыдзень былі выведзены са строю ўсе маслазаводы, разгромлены маёнткі, а маемасць або раздадзена сялянам, або знішчана[4].

У красавіку 1942 года пайшоў у лес М. Гаўрылаў і пачаў узброеную барацьбу ў атрадзе Валынца, які налічваў звыш 20 няблага ўзброеных байцоў.

У чэрвені-ліпені разгромлены гарнізон у вёсцы Слабодка на Мядзельшчыне, спалены будынак валасной і паліцэйскай упраў, малочны завод, хлебны склад. Забіта пры гэтым 9 салдат і 7 паліцэйскіх.

Нямецкі гарнізон у вёсцы Кабыльнік знаходзіўся ў нязручнымдля партызан месцы. Гэта скоўвала іх дзеянні. Атрад быў падзелены на тры часткі. Больш чым на 20 падводах, без адзінага выстралу, партызаны ўварваліся ў мястэчка "Нямецкі гарнізон налічваў больш сотні немцаў і паліцаяў. Атрад жа складаўся з 34 байцоў і камандзіраў, ўзброеных двума пулямётамі і вінтоўкамі. Бой працягваўся каля 2 гадзін.Было забіта і паранена 18 нямецкіх салдат і афіцэраў, у тым ліку намеснік шэфа Мядзельскай жандармерыі, 17 паліцэйскіх.

Да восені 1942 года атрад Маркава вырас у значную баявую адзінку, набыў вялікі вопыт барацьбы. Аднак кантактаў не было не толькі з кіруючымі цэнтрамі, але нават з суседнімі атрадамі. Маркаў вырашыў наладзіць такія кантакты. Ён сустракаецца з атрадам імя Будзёнага (камандзір Чаркасаў), дагаворваецца аб тым, што атрад на зіму пярайдзе ў Нарачанскія лясы, у раён дыслакацыі атрада імя Суворава. Насельніцтва ўбачыла ў вобразе партызан паўнапраўных гаспадароў на роднай беларускай зямлі, якія змогуць аднавіць сацыялістычны правапарадак і абараніць мірнае насельніцтва ад здзекаў фашыстаў[5].

У ходзе барацьбы групы раслі, перарасталі ў атрады. Да 1942 года аб групе Ф. Маркава загаварыла ўся Вілейшчына. У жніўні 1942 года атрад разграміў гарнізон у мястэчку Клюшчаны. Усяго было забіта 18 салдат, афіцэраў і паліцэйскіх.Адыходзячы з мястэчка, яны спалілі мост на дарозе Падброддзе-Лынтупы, забіўшы пры гэтым 5 салдат з нямецкай аховы. У наступную ноч атрад спаліў у маёнжу Алышэва млын. Сотні пудоў мукі і зерня, знаходзіўшыхся там, былі аддадзены насельніцтву.[6]

3 мая 1942 года па жнівень 1943 года партызаны Мядзельшчыны знішчылі 2247 гітлераўцаў, узарвалі 2 воінскія эшалоны, разгромілі 10 гарнізонаў, 12 валасных упраў, узарвалі 23 аўтамашыны, 5 бронемашын, 5678 жалезнадарожных рэльсаў. Атраду імя Суворава было прысвоена гвардзейскае званне.

Паступова атрады аб'ядноўваліся ў брыгады. На Мядзельшчьне дзейнічалі наступныя фарміраванні: брыгада імя К. К. Ракасоўскага (атрад імя Сяргея, імя М. А. Шчорса, імя А. І.Петракова,  імя У.І.Леніна, імя Р.І.Катоўскага, імя Г.К. Жукава, імя Ф. Э. Дзяржынскага), брыгада імя К.Я.Варашылава(атрад імя А В Суворава, атрад 'Знішчальнік", імя В.І.Чапаева, імя А. Неўскага, імя А. Я. Пархоменкі, імя М. І.Кутузава, імя М. Г. Калініна, атрад "Грозны”, "Перамога", "Слава", разведатрад імя С.Р.Лазо, імя П. І.Баграціёна), брыгада імя Л. М. Даватара (атрад імя Дз. А. Фурманава Ф.Э.Дзяржынскага, імя Г.К. Жукава), брыгада імя С. М.  Бурдзейнага ( атрад імя С.М. Бурдзейнага, атрад “Патрыёт”, імя Е Пугачова, імя M. B.Фрунзе, імя В.М. Молатава), 16-ая смаленская партызанская брыгада ( 1-ы атрад, 2-і атрад, 3-і атрад імя У. Ц. Курыленкі, 4-ы атрад, 5-ы атрад, 6-ы атрад, 7-ы атрад, 8-ы атрад), асобны дзейны атрад "Баявы".[7]

Свірскі асобны дзейны атрад С.Г.Суслава спыніўшыся ў  лесе Бонда, у раёне вёскі Баравая, праводзіў баявыя аперацыі на шасэйных і жалезнадарожных магістралях.На ліку атрада 3 падарваныя эшалоны, разбіта і пашкоджана 5 цягнікоў, 26 - вагонаў, падарваны 3 аўтамашыны, 6 шасэйных 1 жалезнадарожны мост, перабіта 1008 жалезнадарожных рэльсаў, забіта 245 гітлераўцаў, паранена 74, узята ў палон 32 салдаты і афіцэры[8].

Але акрамя дыверсій партызаны вялі і іншую барацьбу, накіраваную супраць акупантаў. Яны адбіралі павесткі, спіскі ў стараст на адпраўку скаціны, малака і іншых сельскагаспадарчых прадуктаў, а таксама павесткі на яўку на розныя віды работ, праводзімых немцамі. "Стараста вёскі Ляхавічы паведамляе у Мядзельскую райуправу, 28 ліпеня 1943 года партызаны забралі ў яго 86 павестак на пастаўку мяса і 23 вызавы на працу." У дакументах Мядзельскага музея Народнай Славы маеццаа загад камандзіра брыгады імя Варашылава Маркава Ф.Г., старасце Андрэйкаўскай грамады ад 20 ліпеня 1943 года:

" Партызанскае камандванне загадвае Вам спыніць пасылку людзей вашай вёскі на нямецкія работы, а таксама ўсе пастаўкі немцам. У выпадку нявыканання гэтага указа будзем лічыць Вас здраднікам Радзімы"[9]

У населеных пунктах, знаходзіўшыхся ў партызанскай зоне, былі арганізаваны дружыны і атрады самаабароны, узброеныя ўсімі відамі халоднай агнястрэльнай зброі. Для кіраўніцтва такімі дружынамі былі выдзелены самыя стойкія, найбольш падрыхтаваныя ў палітычных і ваенных адносінах партызаны. У задачу такіх дружын уваходзіла ахова вёсак, людзей і маёмасці ад набегу невялікіх фашысцкіх банд. У выніку неабходнасці, удзел у баявых аперацыях партызан, разбурэнне сродкаў сувязі, перакопка дарог, арганізацыя завалаў.

У кожнай вёсцы былі праведзены сходы. Усе, хто быў у стане насіць зброю, прынялі партызанскую прысягу. І хоць гэтыя людзі засталіся жыць у сваіх вёсках, яны ў любую хвіліну маглі стаць у рады партызан і ісці на выкананне баявога задания. Такі сход у пачатку кастрычніка 1943 года быў праведзены ў вёсны Брусы камандзірам атрада імя Будзёнага Рабковым.На сходзе прынялі прысягу больш 20 чалавек. Шмат гора прыйшлося перанесці жыхарам вёскі, але яны да канца засталіся вернымі свайму доўгу. Двойчы гітлераўцы падвяргалі вёску масіраваным бамбёжкам, і, у выніку спалілі яе. 69 старых і дзяцей, не паспеўшых схавацца ў лесе, загналі ў хлеў і спалілі жывымі.

Наяўнасць органаў, здзяйсняючых сацыялістычны правапарадак на акупіраванай тэрыторыі, пасяляла веру ў хуткую перамогу над ворагам, падымала дух народа, нараджала прыклады мужнасці і высокага патрыятызму.

Частка 3

Разгортванне масавага партызанскага руху ў раёне.

 

Вызначаючы праграму дзейнасці партызан 30 сакавіка 1942 года ЦК КП(б)Б, СНК і Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР звярнуліся да беларускага народа з прызывам узмацніць барацьбу з акупантамі, дзе падкрэслілі неабходнасць павышэння іх актыўнасці, асабліва на камунікацыях ворага, пашырэння дыверсійнай і разведвальнай работы ў гарадах і на жалезнадарожных станцыях.[10]

Нараўне з актывізацыяй баявой дзейнасці партызан, партыя патрабавала ад кіраўнікоў падпольных камітэтаў, брыгад і атрадаў узмацнення палітычнай работы сярод партызан і насельніцтва, арганізацыі выдання ў тыле ворага газет, лістовак, выхаванне нашых людзей у нянавісці да фашысцкіх захопнікаў.

Мерапрыемствы Камуністычнай партыі па пераўтварэнню масавага партызанскага руху ва ўсенародную барацьбу ў тыле ворага быў затым апісаны ў спецыяльным загадзе Вярхоўнага камандавання Чырвонай Арміі ад 5 верасня 1942 года "Аб задачах партызанскага руху" і ў перадавым артыкуле газеты "Праўда" ад 24 лістапада 1942 года 'За ўсенародны партызанскі рух". Указанні і дырэктывы былі пакладзены ў аснову ўсёй далейшай дзейнасці падпольных партызанскіх арганізацый, партызанскіх брыгад і атрадаў.

На Мядзельшчыне, як і ў іншых абласцях рэспублікі, былі раёны, дзе партызанскі рух развіваўся слаба або толькі ўзнікаў. Недастаткова праводзілася палітычная работа сярод партызан і насельніцтва, не выходзіла ні адна падпольная газета, партызанскія атрады не мелі сувязі з Вялікай зямлёй. Усё гэта адмоўна сказвалася на тэмпах росту партызанскага руху і яго баявой актыўнасці.

На працягу 1943 года з Вялікай зямлі было перададзена шмат сродкаў сувязі, паліграфічнага абсталявання. Палепшылася работа па ўзбраенню партызан.

3 другой паловы 1943 года пачаўся масавы прыход мясцовага насельніцтва ў рады народных мсціўцаў. Было створана яшчэ некалькі атрадаў: імя Калініна, 'Слава", “Грозны", "Мсціўца", імя Пугачова - асабліва вядомы атрад, арганізаванына базе баявых груп вёсак Місуны, Качаны, Зані, Гулі.

8 лютага 1943 года два карныя атрады (500 салдат і паліцэйскіх) атакавалі вёску Чарэмшыцы у раёне якой знаходзіліся 2 атрады брыгады імя Варашылава. У цяжкім баі партызаны адбілі ўсе атакі гітлераўцаў. 3 6 па 19 сакавіка брыгада вяла цяжкія баі з карнай экспедыцыяй, налічваючай да 4 тысяч салдат і афіцэраў. " Толькі 10 сакавіка акупанты пакінулі наполі бою каля 40 забітых. За перыяд з 6 па 19 сакавіка вораг згубіў 185 салдат і афіцэраў забітымі і звыш 300 параненымі. Партызаны страцілі 12 чалавек забітымі і 32 параненымі[11]

Дзейнасць партызан вяла да дэмаралізацыі і дэарганізацыі варожага тылу, падрываўся маральны дух салдат і афіцэраў фашысцкай арміі. Так, гітлераўскі афіцэр Ф.Бумале, забіты партызанамі, пісаў ў сваім дзённіку: “У змрочную пустыню ўступілі мы на танках. Вакол ніводнага чалавека, але ўсюды, у лясах і балотах, носяцца цені мсціўцаў. Гэта партызаны. Нечакана нібы ўзнікаючы з-пад зямлі, яны нападаюць на нас, рэжуць, рубяць, і знікаюць, як д'яблы .Мсціўцы праследуюць нас на кожным кроку; і няма ад ix ратавання. Пракляцце! Ніколі і нідзе на вайне мне не прыходзілася перажываць нічога падобнага. 3 прывідамі лясоў я не магу ваяваць. Лепш не думаць. Наступае ноч, і я адчуваю, як з цемры паўзуць цені, і мяне ахоплівае жудасны страх”[12]

Вясомы ўклад у справу вызвалення ўнеслі і партызаны Мядзельшчыны. У выніку правільнага ўзаемадзеяння партызан з мясцовым насельніцтвам,  значны нямецкі гарнізон у Мядзелі, які налічваў каля 300 нямецкіх салдатаў і афіцэраў, меў дратовыя агароджы, акопы, пушкі і мінаметы, да канца 1943 года быў поўнасцю блакіраваны. Прамы разгром такога гарнізона мог каштаваць вялікіх ахвяр. Таму партызаны трымалі яго ў блакадзе. Прадукты і боепрыпасы гітлераўцы дастаўлялі ў Мядзел самалётамі. Гітлераўскі афіцэр Фрыдрых Адлер у лісце да блізкіх ў Германію піша, што ён не мог дабрацца да Мядзела, дзе была яго частка. Толькі ў маі разам са спецыяльным атрадам яму ўдалося неяк туды прабрацца. Трыццаць кіламетраў ад Пастаў да Мядзела, -  пісаў ён, - чуць праходзілі за паўсутак. Дарога зусім не прыгодная для машын. Партызаны завалілі  яе, ўсю перакапалі. Прыйшлося ехаць полем, на падводах і непрарыўна дрыжаць ад страху ў чаканні нападу партызан. Прыбыванне ў МядзелеАдлер назваў ссылкай. Выбрацца адгэтуль немагчыма,-  пісаў ён, - і не толькі з-за дрэнных дарог, але і таму, што ў любым выпадку будзеш забіты, як толькі пераступіш парог гарнізона"[13]

Такім чынам, Беларусь наўрад ці можна лічыць акупіраванай. Акупіраваная краіна - краіна пакорная. Беларусь заставалася непакоранай. Беларуская зямля гарэлападнагамі акупантаў. Уполымі народнага гневу гітлераўцы, як затраўленыя ваўкі, не ведалі супакою ні днём, ні ноччу, ні ў шляху, ні на прывале, ні нават ва ўласным гарнізоне.

Частка 4

Антыфашыстская дзейнасць. Вызваленне Мядзельскага раёна.

Узмацненне баявой актыўнасці партызанскага руху сказалася на паводзінах варожых гарнізонаў, мясцовых акупацыйных улад. Гітлераўцы ўжо радзей рыскалі па вёсках, творачы расправу. Гэта дало магчымасць смялей праводзіць палітычнуя работу. Зараз партызанскі агітатар адзін або ўдваіх з таварышам без асаблівай небяспекі мог прайсці ў вёску, сазваць сход, выступіць з дакладам. Вялікую ролю ў палітычна-выхаваўчай рабоце адыграла мастацкая самадзейнасць. Аб гэтым сведчыць вопыт брыгады імя Варашылава, дзе яшчэ ў канцы 1943 года быў арганізаваны невялікі ансамбль песні і пляскі.

У  агітацыйна-прапагандысцкай рабоце прымяняліся сатырычныя карыкатуры, раскрываючыя фашыстаў і дапамогу ім паліцаяў. Маляваў карыкатуры галоўным чынам член падпольнага абкома камсамола В.Шымановіч. Гэтыя карыкатуры вельмі часта пападалі ў варожыя гарнізоны. Так, у красавіку 1944 года адну з іх, наклееную на кардоніну, дзе было намалявана, як Адольф Гітлер спрабуе выраўняць лінію фронта, якая пад ударамі Чырвонай Арміі набліжаецца да межаў Германіі, выставілі ў адным з дамоў Мядзела. Там, дзе дрот уваходзіў у зямлю, на дошчачцы напісалі: "Мірнаму насельніцтвуне чапаць! Замініравана!". Раніцай, убачыўшы карыкатуру, паліцэйскія ахнулі. Фашысты доўга не ведалі, як падступіцца да “шэдэўра". 3 дапамогай вяровак карыкатуру ўдалося зачапіць. Усе чакалі выбуху, але замест яго з зямлі вылез кусок гнілой дошкі.[14]

Настаў хвалюючы момант. Усе ад малога да вялікага чакалі прыходу Чырвонай Арміі, вызвалення ад фашысцкага прыгнёту, сустрэчы са сваімі вазваленцамі. Гэты настрой перадаваўся ў лясы, балоты, атрады, брыгады, ён уліваўся ў сэрца кожнага чалавека, кожнага партызана, каб гэта адбылося як мага хутчэй.

"Да нас рухаецца наша родная армія - наша вызваленне. Хутка Вілейская вобласць будзе вызвалена. Уключайцеся ў барацьбу з захопнікамі, ўзбройвайцеся ўсімі відамі зброі і ідзіце ў партызанскія атрады. Бараніце насельніцтва ад рабаванняў, вынішчэння. Глядзіце за мастамі, будынкамі, якія немцы будуць мініраваць пры адступленні, і адразу ж данасіце аб гэтым партызанам і часцям Чырвонай Арміі.”[15]

Брыгада імя Варашылава злучылася з часцямі Чырвонай Арміі ў мястэчку Мядзел 3-4 ліпеня 1944 года. Да прыходу Чырвонай арміі партызаны ўзялі ў свае рукі раней кантралюемую тэрыторыю, пазней была праведзена "Блакіроўка гарнізона ў Мядзелі”.

Камбрыг Крысаў І.Н. падцягнуў атрады да Мядзела, з усіх бакоў зажаўшы яго гарнізон. У яго было жаданне ўзяць Мядзел штурмам. Ён перабраўся дзеля гэтага з Чарэмшыцкага леса ў вёску Навасёлкі. Але здзейсніць своё жаданне ён не змог. У апошнія дні нямецкае камандаванне Вілейскай акругі кінула атрады карнікаў і часці аховы ўздоўж Вілейскай шашы, каб дэблакіраваць Мядзел і тым самым вызваліць шлях на Рыгу і Вільню. Такая сур'ёзная сітуацыя вымусіла задумацца Крысава І.Н.  Вестка аб вызваленні Будслава, Княгініна, Крывічоў дапамагла вырашыць гэту задачу. Было вырашана атрадам "Вынішчальнік" і Калініна на лініі хутара Вузлянскія балоты, атраду імя Кутузава закрыць наглуха Мядзел ў паўднёвым міжрэччы Мястра і Баторына. Атрад імя Чапаева прыкрываў дарогі з боку вёскі Дзягілі і Трыданы. Раніцай выступленне заціхла. Гітлераўцы абышлі Некасецк і кінуліся да вёскі Кулікі, каб там выйсці да возера Нарач і рушыць на Вільню, у крайнім выпадку павярнуць на поўнач і праз Паставы на Рыгу. Але чапаеўцы агнём вымусілі ворага павярнуць назад. Камандзір 381 ахоўнага палка вырашыў прабівацца на Мікольцы, а там на Вільню. Ён ведаў, што на мяжы Смаргонь-возера Швакшты ствараецца абарончы рубеж "Освальд". Бой быў цяжкім, няроўным. Гітлераўцам удалося прарвацца ў накірунку Пастаў.

3 ліпеня 1944 партызаны пасылаюць ультыматум начальніку гарнізона Мядзела гаўптману Штандле:

"Ваш гарнізон абкружаны шчыльным колам партызан, і ў вас няма выхаду. Каб не дапускаць кровапраліцця, прапануем скласці зброю і здацца. Тры гадзіны на абдумванне. У выпадку адмовы - штурм. А гэта вам, гауптман, вашым галаварэзам і памагатым - смерць! Адказ адразу ж.

Камбрыг Крысаў Начштаббрыг Карабанаў Камісар Шаўчэнка 3 ліпеня 1944г.; мястэчка Мядзел.”[16]

 Штандле прыпісаў унізе на ультыматуме: “Імперскія войскі

вялікай Германіі бандытам не здаюцца. Гауптман Штандле, 3 ліпеня, мястэчка Мядзел"

4 ліпеня партызаны сустрэліся з галоўнымі сіламі 850-га стралковага палка, пад камандваннем Дз.К.Марозава. Генерал Гладышаў дазволіў паўкоўніку Марозаву дапамагчы ў вызваленні Мядзела.

Так у выніку моцных удараў савецкіх воінаў і народных мсціўцаў фашысцкія акупанты былі выгнаны з межаў Беларусі.

Заключэнне

Беларускі народ у гады Вялікай Айчыннай вайны з гонарам выканаў свой патрыятычны доўг перад Радзімай. За тры гады гераічнай барацьбы у тыле ворага партызаны і падпольшчыкі Беларусі забілi і паранілі звыш 500 тысяч фашысцкіх салдат i афіцэраў, у тым ліку 47 генералаў, разбурылі 47 вадакачак, падарвалі звыш 300 тысяч рэльсаў, разграмілі 29 чыгуначных станцый, каля тысячы гарнізонаў i штабаў ворага, знішчылі звыш 18 тысяч аўтамашын, 1355 танкаў i бронемашын, 305 самалётаў, шмат зброі, ваенных складаў, прамысловых прадпрыемстваў, мастоў, тысячы кіламетраў ліній сувязі. Удары партызан паслаблялі не толькі ваенную моц ворага, але i падарвалі яго маральны дух. Па сваіх маштабах, ваенным і палітычным вынікам партызанская барацьба прыняла стратэгічнае значэнне, ператварылася ў адзін з вялікіх фактараў разгрома ворага.

Радзіма высока ацаніла ўклад партызан і падпольшчыкаў Беларусі ў перамогу. Каля 140 тысяч удзельнікаў партызанскага руху і падпольнай барацьбы ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі Савецкага Саюза, а 87, у тым ліку 9 жанчынам, прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

І партызаны Мядзельшчыны таксама не выключэнне. Яны гэтак жа, як і ўсе патрыёты сваёй Радзімы, унеслі сваё слова ў гісторыю Вялікай Айчыннай вайны.

Спіс літаратуры:

1. Фонды Мядзельскага музея Народнай Славы.
2. Фонды Беларускага дзяржаўнага музея гісторыі Вялікай

Айчыннай вайны.

З. Зімянін М.В. "Моладзь Беларусі ўВялікай Айчыннай вайне. 1952 г.

4.  Гісторыя Беларускай ССР. Мінск .1977 г.

5.  Клімаў I. Гракоў М. "Партызаны Вілейшчыны" Мінск,

1970 г.

6.  Нехай Г.О. "Беларуская ССР. Мінская вобл. Ідзе вайна народная..." 1968 г.

7. “Усенародны партызанскі pyx у Беларусі ў гады Вялікай

Айчыннай вайны”(ліпень 1941 г. - ліпень 1944 г.).

Дакументы і матэрыялы. Т.1. Мінск. 1967 г.

8. "Судебный процесс по делу о злодеяниях , совершенных

немецко-фашисцкими захватчиками в Белорусской ССР"

Мінск 1947 г.

9.Маркаў Ф.Г. “В грозный час”. Зборнік успамінаў. 1961 г.

10. Зборнік лістовак усенароднай партызанскай вайны. Мінск. 1952 г.

11. "Памяць. Мядзельскі раён" Мінск. Беларуская энцыклапедыя.1998 г.

Журнал "Полымя" Ліпень, 1974 г.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

На мерапрыемстве, прысвечаным вызваленню

г.Мядзела ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Вучні школы на месцы ўшанавання герояў

Вялікай Айчыннай вайны.

[1] Нехай Г.О. “Белорусская ССР. Минская обл. Идет война народная» 1968г. с. 64-65

[2] “Судебный процесс по делу о злодеяниях, совершенных немецко-фашисцкими захватчиками в Белорусской ССР» Минск, 1947г. с. 69

[3] Матэрыялы М.Т. Чарняўскага

[4] Фонды беларускага дзяржаўнага Музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны інв №7678, л.4

[5] Маркаў Ф.Г. “В грозный час” Зборнік успамінаў 1961 год.

[6] Фонды Мядзельскага музея Народнай Славы. Ф.3500 сп. 4 л. 728-730

[7] Мінск “Беларуская энцыклапедыя” “Памяць. Мядзельскі раён” 1998г с. 201-221

[8] Фонды Мядзельскага музея Народнай Славы. Ф.3500 оп. 4 д. 80. Лл 165-167

[9] Фонды Мядзельскага музея Народнай Славы. о/ф №624, 627

[10] “Зборнік лістовак усенароднай партызанскай вайны” 1952г . с. 32

[11] Фонды Мядзельскага музея Народнай Славы. Ф.3500 Оп. 4, д. 60, лл 767-768

[12] Зімянін М.В. “Моладзь Беларусі ў Вялікай Айчыннай вайне” 1952 г. с. 28-29

[13] Клімаў І, Гракоў М. “Партызаны Вілейшчыны”, Мінск, 1970 с. 200

[14] Клімаў І, Гракоў М. “Партызаны Вілейшчыны”, Мінск, 1970 с.82

[15] Фонды Беларускага дзяржаўнага музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, “Сялянская газета” №30/217

[16] Аляксееў Н. “Вызваленне Мядзела, журнал “Полымя”, ліпень 1974 г. с. 129

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Беловежская пуща – главный лес Европы

 

ПРЕСС-КОНФЕРЕНЦИЯ

                  

             Дзе мой край?

            Там, дзе вечную песню пяе Белавежа.

                                                                 В. Короткевич

 

Цель: формирование ценностного отношения к знаниям, к кни­ге, к родному краю.

Задачи:развивать любознательность, мышление и речь учащихся, умение работать с книгой;

знакомить спрофессиями;

воспитывать бережное, чуткое отношение к природе, любовь к родному краю, учить правильному поведению в природе.

 

Оборудование:

Компьютер, видеопроектор, экран, презентация к уроку, выставка книг, выставка рисунков, плакат.

 

Ход информационного часа:

 

1. Организационный момент

 

Слайд 1 (Информационный час)

 

- Здравствуйте, ребята!

К друг другу повернулись и приятно улыбнулись!

А теперь места свои займём и информационный час скорей начнём!

 

Ребята давайте продолжим предложение: «Я хочу, чтобы информационный час был…»

(ответы учащихся: интересным, успешным, увлекательным, познавательным, запоминающимся.)

- Пусть информационный час принесёт нам всем радость общения и наполнит наши сердца добрыми чувствами!

 

2. Вступление.

А начать я хочу с легенды.

Слайд 2 (Природа Беларуси)

Бог делил между народами земли. Одним – то, другим – то.

Пришли белорусы… Очень Богу понравились. Он и начал нас наделять:

«Реки вам даю полные, пущи – немереные, озера – несчитанные. Жары у вас

никогда не будет, но и сильных морозов – тоже. Голодать вы никогда не будете.

Не уродит картошка, так уродит рожь или еще что-нибудь. А еще звери и птицы в пущах стаями, рыба в реках – косяками, пчелы в ульях – миллионами. А травы ароматные – как чай. Не будет голода.

Женщины у вас будут красивые, дети – сильные, сады – богатые, грибов и

ягод – завались. Люди вы будете талантливые, На музыку, на песни, стихи – способные. И будете вы жить и жить…

- О какой стране идет речь в легенде?

- Да, действительно, здесь говорится о нашей прекрасной Родине. В легенде говорилось о несметных богатствах Беларуси. Назовите их. (Леса, озера, добрые и талантливые люди.)

-Мы сегодня поговорим об одном из багатств нашей Родине, о лесе, а если точнее, то говорить мы будем о национальном парке Беловежская пуща.

Слайд 3. (Нац. парк “Беловежская пуща”)

А что такое национальный парк?             (Национальный парк — охраняемая природная территория, представляющая особую экологическую, историческую и эстетическую ценность. Охраняет природные комплексы и открыт для регулярного посещения туристами, населением.)

Учитель. Вы все готовились, я вижу на столе книги, журналы. Вот на выставке ещё литература. Много вы уже знаете о Беловежской пуще, это отразили в своих рисунках. Сегодня мы расширим ваши знания.

 

Слайд 4. (Пресс - конференция)

 

Сегодня в нашем классе проводится пресс-конференция для журналистов. В ней участвуют профессио­налы, которые занимаются изучением Беловежской пущи. Познакомимся с ними (представляю всех членов делегации).

В «зале» находятся корреспонденты газет и журналов (называю периодические издания). Гово­рить мы будем о Беловежской пуще, ее истории, географии, её рас­тениях, животных, экологии.

 

3. Основная часть — пресс-конференция

Первым выступают наши уважаемые краеведы, изучаю­щие историю, географическое положение, экологию Пущи.

 

Слайд 5. (Пуща на карте Беларуси)

 

Краевед. На западе нашей страны, на самой границе с Польшей, тянутся огромные вековые леса — леса Беловежской пущи. Они раскинулись на многие десятки километров. Беловежская пуща — один из самых известных и знаменитых национальных парков не только в Европе, но и во всем мире. В Беларуси пуща занимает часть Брестской и Гродненской областей. Больше, чем 600 лет назад, в декабре 1409 года, незадолго до Грюнвальдской битвы, она стала заповедником. Здесь заго­тавливалось мясо для войска Княжества Литовского. В пуще любили охотиться великие князья Витовт и Ягайло. Чтобы в богатый дичью лес не ходили посторонние, была введена пропускная система и присвоен статус заповедника. Почему именно это место стало запо­ведником? Во-первых, особое положение пущи, исключительное богатство ее природы, а во-вторых, в ней поселились зубры, которые в других ме­стах Европы стали вымирать. В старину в период весенних паводков земли вокруг Беловежской пущи превращались в бескрайнее море. Над ним, будто остров, возвышался массив, в котором жи­вотные спасались от наводнений.

Серьезный урон древним лесам нанесла Великая Отечественная война. Отступая, захватчики вырубали и увозили самый цен­ный дубовый лес, сжигали лесные усадьбы, разграбили му­зей, уничтожили все документы и научные материалы. Оленей, косуль и даже кабанов в пуще осталось очень немного. А зубры сохранились только потому, что сотрудники заповедника выпустили их из загона, и они ушли в леса. Зато за годы войны в пуще развелось множество волков и рысей. Эти хищники истребляли уцелевших ценных животных. Пришлось принимать срочные меры по борьбе с хищниками, подкармливать зубров, оленей, косуль, восстанавливать доведённый до полного развала заповедник. Закипела дружная работа. Сейчас в пуще ведется большая научная работа: ее ведут историки, экологи, зоологи, ботаники, охотоведы.

—А чем еще в последнее время стала знаменита Беловеж­ская пуща? (Ответы детей.)

 

Слайд 6. (Усадьба Деда Мороза)

—Да, пуща знаменита не только зубрами и вековыми ду­бами. С недавних пор ее облюбовал белорусский Дед Мороз. Для него построили рез­ной домик, для Снегурочки — терем. Есть в усадьбе Деда Мороза «сокровищница», в которой хранятся десятки тысяч рисунков и писем детей.

 

Учитель. Спасибо краеведу за интересный рассказ. А теперь к краеведу хотят обратиться «журналисты».

 

«Журналисты» представляют свои издания и задают крае­ведам вопросы:

 

—Что означает слово «пуща»? (Пуща — большой и густой труднопроходимый лес.)

 

—В каких странах находится Беловежская пуща? (На границе Польши и Беларуси.)

 

—Что было в пуще до того, как она стала заповедником? (Были труднопроходимые леса, в которых водилось огромное количество зверей, птиц, насекомых. Тогда такие доисториче­ские чащобы покрывали всю территорию Европы.)

— 

—Чем занимаются краеведы? (Они изучают природу, куль­туру, историю природного района.)

 

Учитель. Пуща — это прежде всего лес, деревья, кусты, травы, и лучше всех нам о них расскажут ученые-ботаники.

 

Слайд 7. (Пуща – старейший лес Европы)

 

Ботаник. Беловежская пуща — старейший лес Европы, ему уже больше 13 тысячелетий. Это обширные равнины, глухие и непроходимые чащобы. В Беловежской пуще 900 видов растений, 21 вид деревьев. Сосна, ель, из лиственных пород есть дуб, береза, липа, граб, ясень, вяз и др. Среди дубов возвышаются богатыри. Более тысячи дубов имеют возраст от 400 до 700 лет.

 

Слайд 8. (Царь-дуб)

Вызывает восхищение царь – дуб. Его высота 30 м., а в диаметре – 2 метра. Его возраст почти 670 лет. Много повидал он на своем веку. А ещё рассказывают, что на пне одного из пущанских дубов как-то улеглось одновременно 15 человек. Представляете, ка­кой это был дуб?

 

Слайд 9. (Растения)

В заповеднике ученые-экологи, ученые-ботаники наблю­дают и за 260 видами мхов, 290 разно­видностями лишайников и 570 наименованиями грибов.

Каждое дерево почтенного возраста (а их здесь около тысячи) имеет свою биографию, у самых старых, как например, у 500-летних дубов, стоят таблички и симво­лические ограждения.

-Как вы думаете, какие основные породы деревьев, произрастают в пуще. (Сосна и ель.)

 

Учитель. А какие вопросы хотели задать ботаникам жур­налисты?

 

Вопросы журналистов:

—Назовите виды кустарничков, растущих в пуще. (Брус­ника, черника, голубика, клюква.)

 

—Почему в пуще сохранились такие старые деревья? Поче­му их не вырубают? (В ней стараются сохранить нетронутый лес, ведь в нем живут звери, птицы, насекомые, ящерицы, змеи и другие животные. Если деревья рубить, нарушится экология этого места, произойдут необратимые изменения.)

 

—Кто ухаживает за растительным миром пущи? (Эколо­ги, ботаники, лесники, лесничие.)

 

Учитель. На нашей пресс-конференции присутствует лес­ничий. Давайте послушаем его.

Слайд 10. (Лес)

 

Лесничий. Вы, наверно, думаете, что лесник и лесничий одно и то же? Нет, это разные профессии. Как вы думае­те, кого называют лесником, а кого — лесничим? Вижу, не­которые догадались. Лесником называют лесного сторожа. Он охраняет лес. А лесничий — это ученый-лесовод. Лес — огромное богатство. Он дает нам древесину, грибы, ягоды, сырье для химической промышленности. Как все это исполь­зовать и в то же время сохранить леса для будущих людей? Вот этим и занимается лесничий.

Лесничество — большое и сложное хозяйство. Лесничий бережет лес от пожаров, от вредителей — насекомых. Он на­значает участки для рубки, руководит посадкой леса на вы­рубленных участках.

У нас в Беларуси много школьных лесничеств. Ребята по­могают изучать лес, активно участвуют в посадке и охране лесных насаждений.

 

Вопросы журналистов лесничему:

—Как вы боретесь в лесу с браконьерами? (Запрет на вы­рубку леса, на охоту...)

 

—Какой корм заготавливают для лесных животных? (Сено, ветки деревьев и кустарников, семена...)

 

—Как охраняют лес в Беловежской пуще? (Следят за са­мыми старыми деревьями, не разрешают собирать грибы, ягоды, орехи, лекарственные растения, не разрешают разво­дить костры и т. д.)

 

—Где учатся на лесничего? (В колледже, университетах.)

 

Учитель. Продолжаем знакомиться с представителями де­легации — ученым-зоологам.

Слайд 11 (Животные)

Зоолог. Вам рассказал ботаник, лесничий о том, как охраняется растительный мир пущи. Это способствует тому, что в ней прекрасно чувствуют себя все представители жи­вотного мира. А их насчитывается огромное количество: 59 видов млекопитающих, 227 видов птиц, 7 видов пресмыкаю­щихся, 11 видов земноводных, 27 видов рыб, 8500 видовна­секомых.

Слайд 12 (Бобры)

—Наиболее многочисленны грызуны, среди которых вам наиболее известны бобры. Из хищников обитают волки, ли­сицы, рыси, куницы лесные. Крупные копытные — дикий кабан, благородный олень, косуля, лось (показывает изобра­жения названных животных).

 

Слайд 13 (Зубры)

А самый величественный представитель животного царства — это, конечно, зубр. Это древнее животное считают современником мамонтов. Длина его тела - 3,5 м, а весит он 1 тонну. Тяжелая, медленная и вроде бы" ленивая фигура лесного богатыря создает о нем впечат­ление как о малоподвижном животном. Но это заблуждение. Нередко зубры устраивают между собой поединки. Если на поле боя равные по силе зубры, то борьба может продолжаться часами.

—По количеству зубров наша страна — абсолютный чем­пион в мире: их насчитывается около трехсот, поэтому важ­нейшая задача сотрудников заповедника — сохранить и при­умножить ее численность. А Беловежская пуща — идеальное место для разведения зубров.

Слайд 14 (Музей природы)

Беловежская пуща является и объектом   туризма. Туристы любят посещать Музей природы. В обширных вольерах можно увидеть зубров, лесных лошадей, оленей, косуль и кабанов.

 

Вопросы «журналистов» к зоологам:

—Чем питаются зубры? (Зубры — явные вегетарианцы. В теплое время года в их рацион входит до 400 видов рас­тений: листья, побеги деревьев и кустарников, травы, мхи, лишайники и даже грибы.)

 

—Как в пуще защищают хищных птиц? (Хищные пти­цы почти исчезли в Беларуси. А в заповеднике им созда­ны хорошие условия для жизни: полностью запрещена их добыча, все их гнезда учтены, вокруг гнезд установлена охранная зона, где запрещена вся хозяйственная деятель­ность людей.)

 

—Какого зверя называют самым «мирным» нашим хищ­ником? (Барсука. Питается личинками жуков, червями, ля­гушками, ягодами.)

 

 

Учитель. Многие животные находятся в вольерах. Если они забо­левают, кто их лечит? (Их лечат врачи, которые называются ветеринарами.)

 

   Слайд 15 (Доктор Айболит)

Выступление ветеринара

—Слово «ветеринар» — латинское и в переводе означа­ет «лечащий скот». Ветеринар — одна из древнейших про­фессий. Люди стали врачевать животных со времени их одо­машнивания. Первые ветеринары появились в пастушеских племенах несколько тысяч лет назад. Уже в то время для ле­чения животных применялись некоторые травы, например, полынь. Позднее их стали называть лекарственными.

— В древних государствах понимали, как нужна про­фессия ветеринара, и очень ценили этих людей.    В заповеднике ветеринары лечат заболевших живот­ных: оленей, медведей, волков, лосей и других животных.

 

Вопросы журналистов ветеринару:

—Каких животных вы больше любите?

—Каких животных легче лечить?

—Животные не умеют говорить, как же вы узнаете, чем они больны?

—Где учат на ветеринаров? (В городе Витебске есть ветеринарная академия)

 

4. Итоговая часть

Учитель. Вот и завершилась наша пресс-конференция.

—      Поблагодарим всех ребят, которые подготовили серьез­ные выступления и вопросы. Видно, что они много работа­ли с книгами, журналами, газетами. Без этого наша пресс-конференция была бы менее интересной. Я хочу вам напомнить, что мы с вами живём тоже в национальном парке. А как он называется?

 

Слайд16 (НП «Нарочанский»)

- Мы много говорили о том, как взрослые люди пытаются сохранить природу. Но ведь мы с вами тоже не должны оставаться в стороне от общего дела. От вас зависит очень многое уже сейчас. Пусть наш сегодняшний урок и станет вкладом в большое дело охраны природы.

5. Рефлексия.

 

Слайд 17 (Сохраним жизнь)

- Посмотрите, у вас на столах лежат листочки бумаги с обведёнными ладошками, напишите на них, что бы вы могли сделать для сохранения природы. (Выполнение коллективного коллажа «Сохраним жизнь на Земле». Прикрепление вырезанных ладошек детей с надписями на плакат на доске. На плакате посередине изображение Земли.)

- Итак, посмотрим, как же каждый из нас может сохранить Землю.

(Чтение высказываний детей на коллаже.)

 

Слайд 18 (Спасибо)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Отдел образования, спорта и туризма

Мядельского райисполкома

 

ГУО «Мядельский учебно-педагогический комплекс

ясли-сад – средняя школа»

 

 

 

 

 

 

 

Литературно-музыкальная композиция, посвящённая воинам-интернационалистам

«Афганистан живёт в моей душе»

 

 

 

 

 

 

 

 

                                     

Подготовила:

                            Ковальская Виктория                                                                               Брониславовна

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мядель 2015

 

Цели и задачи:

- Военно - патриотическое воспитание молодежи. Показать мужество, честь, отвагу, доблесть советских воинов, честно выполнявших свой интернациональный долг.

- Расширять кругозор обучающихся; воспитывать чувство долга, ответственности, самопожертвования, патриотизма;способствовать духовному обогащению поэтическим и песенным наследием воинов - интернационалистов.

 

Оборудование:

- плакат, фотографии воинов – интернационалистов;

- видеоклипы;

- мультимедиа;

- презентация.

 

Слайд 1: «Афганистан живёт в моей душе».

Слайд 2: фотография.

Слайд 3: звучит мелодия песниА.Розенбаума «Караван». На экране кадры из документального фильма «Афганистан. Последний солдат».

 

1чтец (слайд 4):

Никто не забыт - ничто не забыто.

Но чтобы не забыть - надо помнить.

А чтобы помнить - надо знать!

"Никто не создан для войны! "

2чтец (слайд5):

 В Беларуси 15 февраля отмечается День памяти воинов-интернационалистов. 15 февраля 1989 года последний советский солдат перешел мост пограничной реки Амударья под Термезом – завершился вывод советских войск из Афганистана. Война в Афганистане длилась 9 лет 1 месяц и 18 дней.

3чтец (слайды6 -7):

Памятный день был установлен Указом Президента Республики Беларусь №57 от 13 февраля 1995 года. Именно 15 февраля 1989 года в 16 часов 21 минуту завершился вывод военнослужащих Ограниченного контингента Советских войск (ОКСВ) из Афганистана.

4чтец (слайд8):

День памяти воинов-интернационалистов – день памяти и для тех, кто воевал в Испании в тридцатых, в Корее в пятидесятых, во Вьетнаме, Анголе, на Ближнем Востоке…

Слайд 9: клип «Песни Афгана. Опять тревога…»

1чтец (слайд10):

Свыше 14 тысяч советских воинов погибли на чужой земле, 6 тысяч скончались впоследствии от ран и болезней, 311 человек пропали без вести. Это были самые большие потери Советской Армии со времен Великой Отечественной войны.

2чтец (слайд11):

Время отдаляет нас от тех событий. Не стало могучей державы, чьи интересы защищали в далекомАфгане и тысячи белорусов. Однако, память о войне по-прежнему болью отзывается в сердцах матерей, отцов, вдов, детей тех парней, которые возвращались домой «грузом-200».

3чтец (слайды 12-16):

По данным фонда «Память Афгана», через Афганистан прошли 28 тыс. 832 уроженца Беларуси. Из них погибли 723 человека, 12 пропали без вести. Трое белорусов удостоены звания Героя Советского Союза: старший сержант Николай Петрович Чепик (посмертно), майор Василий Васильевич Щербаков, рядовой Андрей Александрович Мельников (посмертно).

Слайд 17(память о земляке, зачитывается текст)

4чтец (слайды18-20):

В Республике Беларусь признание подвига воинов-интернационалистов остается неизменным. В центре Минска, в излучине реки Свислочь, 3 августа 1996 года воздвигнут памятник в память о погибших при исполнение интернационального долга в Афганистане, за которым среди минчан закрепилось название «Остров слез». Строительство мемориала стало возможным благодаря активному содействию Президента Республики Беларусь Александра Лукашенко. Также памятники воинам-инетрнационалистам открыты во всех областных городах, а также в городах менее крупных, таких как Лида, Новолукомль, Бобруйск.

5чтец (слайд21):

Без венков и прощаний,
В сапогах и панаме,
Сбросив капельки пота
Снепроросших усов.

Я саперной лопатой, 
Сжав проклятье у глотки, 
Зарывал свою юность
У Афганских хребтов!!!!

 

6чтец (слайд22):

 Минута молчанья - это много иль мало
За тех, кого рядом уж больше не стало?
За тех, чья судьба оборвалась так круто…
Минута молчанья.

  7чтец (слайд23- звучание метронома):

Прислушайтесь, люди,
Пожалуйста, тише!
Вдали отгремела война.
Минута молчанья, 
Погибших мальчишек
Чтит в эту минуту страна.

8чтец (слайд23- звучание метронома):

Им много не надо,
Лишь память да верность
Да летом букетик цветов.
Ненужными стали
Им льготы и слава.
И каменный блеск орденов.

 

9чтец (слайд23-звучание метронома):

Пусть стали гранитом
Их светлые души.
Что прячет холодный гранит?
Минута молчанья,
Как белая птица,
Над миром притихшим летит.

 

6чтец (слайд23-звучание метронома):

Так встаньте же, люди,
Они заслужили, чтоб их вспоминали порой,
Почтим их Минутой молчанья одной!

 

7чтец (слайд24- Вечный огонь):

Как дань уважения и почтения к воинам-интернационалистам, к тем, кто погиб, к тем, кто вернулся, но не дожил до сегодняшнего дня, пусть для всех их  наша Минута молчания станет  Минутой памяти.

         Минута молчания

 

 

8чтец (слайд25):

День памяти воинов-интернационалистов – это день памяти для нас всех. Так будем же помнить павших и чтить оставшихся в живых.

 

10чтец (слайд25):

Получают мальчики повестки

И уходят мальчики служить.

Есть обязанность у них такая:

От врагов Отчизну защитить.

 

Матери сынов провожают

И наказы им дают.

Расцелуют крепко, перекрестят.

И по - бабьи жалобно всплакнут.

 

А отцы, махнув по рюмке горькой,

Зная, как тяжел солдата путь,

Говорят, сжимая крепко руку:

"Ты, сынок, писать не позабудь ".

 

Юноши России присягают,

Клятву перед знаменем дают.

Юноши пока еще не знают,

Что домой они не все придут.

 

Поседевших мам и пап все меньше.

Все они уходят в мир иной…

А сынок в граните остается,

Остается вечно молодой!

 

Эти стихи написала Людмила Матвеевна Плятдева, мать, потерявшая единственного сына.

Слайд 26: клип «9 рота».

2чтец (слайд27):

Десять страшных лет продолжалась война в Афганистане. Тогда это называлось выполнением интернационального долга. У этой войны еще малая история. Война - явление жестокое, страшное. Но пока существует на Земле ненависть, будут существовать войны, которые приносят раны людям, уносят из жизни родных и близких людей. И эта война унесла 13310 человек, более 30000 раненными и искалеченными, около 300 пленными и пропавшими без вести.

 

3чтец (слайд28):

Война срывает со смерти ореол таинственности. Смерть - это крики раненных, безмолвный стон в глазах тех, кто уже не в силах кричать.

 

4чтец (слайды29-30):

В душе так много рваных ран

За воинов святых...

Хранит страна Афганистан

Бессмертный подвиг их.

 

И как же больно, что у нас

Героев тех времён

В год вспоминают только раз

Под поминальный звон…

 

2чтец (слайд31):

И гибли на ней, вдали от Родины, несли тяготы и лишения и солдаты, и офицеры, и генералы. Они все были воинами - "афганцами ". На перевале Саланг разрывная пуля выбила предплечье легендарному комбату десантников капитану Л. Хабарову. Погиб в горящем самолете генерал - лейтенант П. Шкидченко.

11чтец (слайд32):

А сколько было подвигов на свете,

Они уже в преданья отошли.

Из уст в уста их повторяют дети

На всех материках большой Земли.

 

И будут повторять из уст в уста.

И в каждом этом подвиге незримо

Своя и глубина, и высота.

И красота своя неповторима.

 

Но из того, о чем мы слышим.

И из того, что мы вершим пока.

Солдатский подвиг я считаю высшим

И самым бескорыстным на века.

Слайд 33: клип «Чёрный тюльпан».

3чтец (слайд34):

Каждое время рождает своих героев. Но ратный подвиг во все времена стоял на высоком нравственном пьедестале, венчая собой лучшие качества человека - гражданина, патриота, интернационалиста. В наше время в парнях не иссякли верность долгу и традициям старших поколений: непреклонная воля к победе, отвага, мужество. Подтверждение тому - тысячи солдат и офицеров награждены государственными наградами за самоотверженность и мужество, героизм при оказании помощи в Афганистане.

4чтец (слайд35):

отрывок из воспоминаний бывших афганцев (книга А. Боровикова "Афганистан. Еще раз про войну " стр. 104-106)

"Человек может привыкнуть к смерти - но чужой. Он может ухмыльнуться и сказать: "Ничего не поделаешь - видно, парню не повезло ". Но нельзя привыкнуть к смерти близкого человека. Порой хочется плакать, но слез уже не осталось. Глаза устали плакать, кожа на лице не высыхает, кажется соль слез разъела ее. Нам приходится переживать очень тяжелые психологические нагрузки. Порой кажется, что ты на грани помешательства. (28 февраля 1988г.Симонов А. А. сержант запаса)

 

10чтец (слайды36-38):

Ступив на хребет Гиндукуша,

Где солнце тускнело во мгле,

Бессмертную русскую душу

Пронес ты тревожной Земле.

 

Свинцовые трассы летели

В его не железную грудь,

Отметив, рубцами на теле

К бессмертию пройденный путь.

 

Утихли со временем раны.

Но снова, к рассвету спеша.

Дорогами Афганистана

В бессоннице бродит душа.

Слайд 39: клип «Ордена не продаются»

 

3чтец (слайд40):

Закончилась война в Афганистане, но вновь не спят матери, провожая своих сыновей на службу в армию. Все новые и новые "горячие точки " вспыхивают на карте нашей страны.

 

4чтец (слайд41-45):

Посвящается двадцатилетним!

Прожившим так мало, Прожившим так много!

Я, словно в пропасть, в утренний туман

Ныряю, не задерживаюсь долго.

 

Горит Чечня, горит Таджикистан.

Как в сорок третьем горела Волга.

И улетают секунды в прошлое,

Им обратной дороги нет.

 

Что с того что мы мало прожили,

Что с того, что нам всего 20 лет?

Захватили житейские хлопоты,

Мы идем навстречу ветрам,

Нам порой не хватает опыта,

Не хватает нежности нам,

 

Не хватает написанной песни,

Не хватает непрожитых дней.

И еще никому не известно,

С чем я встречусь в жизни своей.

 

Может быть через год, через месяц,

Через день, через час, через миг

Мне придется судьбу свою встретить,

Оценить, так чего ж я достиг,

 

Разграничить - что было и стало,

Разделить темноту и свет.

Что того, что мы прожили мало,

Что с того, что нам 20 лет?

 

Мы порою грубы, простите,

В сердце каждого свой тайник.

Но спросите у нас, вы спросите,

Что мы думаем в этот миг.

 

В миг, когда еще выжить пытаемся,

Замерзая, в кровавом снегу,

И с последней гранатой взрываемся,

Чтоб живым не достаться врагу.

 

Тишина. Перебор гитарный.

Не за эту ли тишину

Погибают юные парни,

Не по песням, узнав войну?

 

Да, возможно ль такое, возможно ли?

Да! Возможно! Сомнений нет.

Что с того, что мы мало прожили,

Что с того, что нам 20 лет?

Слайд 46: клип «Гимн ветеранов ОКСВА».

 

6чтец (слайд47):

Пройдут года. Многое со временем, конечно, забудется. Канут в небытие нынешние дискуссии об "афганцах ", "чеченцах " и попреки, так больно их задевающие. Затянутся раны, напоминая о себе к непогоде. Потускнеют боевые ордена, у солдат вырастут дети. Но эти войны останутся в народе ничем не изгладимой трагической меткой. Останутся стихи и песни, рожденные на войне, рассказывая о силе духа и мужестве русского солдата. Вечная слава павшим героям - солдатам, сержантам, офицерам.

 

         7чтец (слайд47):

Сегодня день такой настал:
Сказать хотелось очень
О тех, кто был в Афганистан
Заброшен давней ночью.

О тех, кто долг свой исполнял
В совсем чужой стране,
Кто власть чужую защищал
И канул на войне.

О тех, кто выжил и живет
С изломанной судьбой.
Пусть Бог им счастье принесет
И душам даст покой.

Пусть будет мир у них в глазах
И кров над головой.
А если ждут кого в слезах,
Вернется пусть домой.

Пусть наш народ своих сынов 
Не бросит никогда.
Мы вам желаем мирных снов
И счастья навсегда.

Слайд 48: клип «Аист на крыше. С.Ротару»

Слайд49(4чтец зачитывает):

Воинам-интернационалистам посвящается. Афганистан живёт в моей душе.

ДУА “Будслаўская сярэдняя школа

імя Паўліны Мядзёлкі”

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Беларусь – мая Айчына!”

 

 

 

 

 

                                                                                   Настаўнік пачатковых класаў

                                                                               Цэгалка Жанна Міхайлаўна

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2017

 

Мэта: даць зарад духоўнай энергіі, надаць мэтанакіраванасць працэсу фарміравання ў вучняў грамадзянскасці і патрыятызму, нацыянальнай самасвядомасці падрастаючага пакалення, каштоўнасных адносін да сваёй Айчыны.

Абсталяванне:ілюстрацыйныматэрыял, апельсін, папяровыя контуры далонек, карта-контур Рэспублікі Беларусь, карткі з сімваламі для гульні «Пяцьзорак».

 

Ход урока

Эпіграф на дошцы:

 

Беларусь – мая краіна!
Беларусь – мая Дзяржава!
Беларусь – мая Айчына!
Беларусімаёй слава!

ВраціслаўВетроврат

 

1. Віншавальнае слова настаўніка.

 

Дарагія школьнікі! Прыміце самыя шчырыя віншаванні з Днём ведаў, пачаткам новага навучальнага года! Дзень ведаў - свята тых, хто вучыцца, і тых, хто вучыць. Ад усёй душы жадаю вам паспяховай вучобы, дапытлівасціі цікавасці да ўсяго новага, а вашым бацькам - гонару за сваіх дзяцей, якіяўпэўнена падымаюцца па прыступках ведаў.

 

2. Работа па тэмеўрока.

 

Настаўнік трымае ў руках апельсін, параўноўвае яго з нашай планетай. Як апельсіндзеліцца на долькі, так планета складаецца з розных краін. Восьгэтая долька - якраз наша Радзіма. Як яна называецца?

Тэмапершагаўрока ў новым навучальнымгодзе так і называецца: «Беларусь - мая Айчына!».

Падрыхтаваныянавучэнцычытаюцьурывак

з верша ВраціславаВетроврата:

 

Беларусь – мая краіна!
Беларусь – мая Дзяржава!
Беларусь – мая Айчына!
Беларусімаёй слава!

Хай жыве народ магутны,
Ты вялікі мой народ!
Белатвары, златакудры
І прыгожы як узыход!

 

Настаўнік. А ўнутры долькісустрэнеццашто? Правільна, семечка. Гэтаўсе мы - грамадзянекраіны. Грамадзянін - жыхаркраіны, якіпрызнаеяе законы (правілыпаводзінаў), ёнлюбіць сваю краіну, ганарыццаёю, разам з ёйперажывае гора і радасці, імкнеццазрабіцьяемоцнай і багатай. Чымпрыкметнысапраўдныграмадзянін? Ёнлюбіць сваю сям'ю, свойгорад, сваю вёску, сваю Радзіму. Ёнберажліваставіцца да ўсягожывога, паважаесуайчыннікаў і замежнікаў. Актыўнаўдзельнічае ў жыцціграмадства. Беражэ і захоўваенародныятрадыцыі і звычаі.

 

Настаўнік. Прадоўжыце фразу: «Маю Беларусь я ...» (вучніпрацягваюць фразу, на дошцыз'яўляеццазапіс:

ЛЮБЛЮ

БЕРАГУ

ПАВАЖАЮ

АХОЎВАЮ

 

3. Прыём «Далонька».

 

Настаўнік.Перадвамі на парцепапяровы контур вашайдалонькі. Напішыце ў цэнтрытэмупершагаўрока: Беларусь - мая Айчына!

Людзіназываюць сваю родныямясціны па-рознаму. Успомніцегэтыясловы. Чамуяныпішуцца з вялікайлітары? Напішыцегэтыясловы на пальчыкахвашайпапяровайдалонькі: Радзіма, Айчына.

Засталісянезапоўненыяпальчыкі? Давайцедададзёмвыдатныябеларускіясловы: Радзіма, Бацькаўшчына, Айчына.

4. Інтэлектуальнаягульня "Пяцьзорак".

 

Настаўнік. За час вучобы ў школе, з апавяданняўбацькоў, з тэлеперадач вы шматдаведалісяпра родную краіну. Прапаную вам у гульніпадзяліццасваіміведаміпрароднуюБеларусь.

 

У гульніпрымаюцьудзелдзьвекаманды. На дошцыабослайдзепрэзентацыітабліца:

 

Права першага ходу вызначае жрэбій. На квадратах ў сцэнарыівядучагаабазначэнні:

✭ - «зорка» - камандаадказвае на пытанне і атрымліваепапяровуюзорку ў выпадкуправільнагаадказу. Далей ход пераходзіць да іншайкаманды;

⚪ - «планета» - прыадказе на пытаннекамандаатрымлівае 5 жэтонаў і пераход ходу. За 10 жэтонаўможна «купіць» адну "зорку";

✦ - «астэроід» - пераход ходу;

⚫ - «чорнаядзірка» - камандаатрымлівае штраф у 5 жэтонаў і пераход ходу;

☼ - «сонца» - камандаатрымліваепрэмію ў 5 жэтонаў і працягваегульню;

♪ - «музычнаяпаўза» - даведаццамузычнытвор. Заправільныадказкамандаатрымлівае 5 жэтонаў і пераход ходу;

? - «загадка» - трэбаадгадаць загадку. Заправільныадказкамандаатрымлівае 5 жэтонаў і пераход ходу.

Ход гульні

 

А 1. ⚪  Як называеццасталіцанашайРадзімы? (Мінск.)

А 2. ☼

А 3. ✦

А 4. ✭ На колькіабласцейпадзеленаРэспубліка Беларусь? (На 6.)

А 5. ⚫

 

Б 1. ✭УякімгодзедоктарФранцыскСкарынагартаў сваю першую надрукавануюкнігу? (У 1517 годзе.)

Б 2.. ⚪Імязнакамітагабеларускагакнігадрукара з Полацку? (ФранцыскСкарына.)

Б 3. ? Загадка: Хтоса мною пасябруе,

Той ужо не засумуе.

Языка хоць і не маю,

А праўсёраспавядаю. (Кніга.)

Б 4. ⚪ Як завеццаасноўны Закон Рэспублікі Беларусь? (Канстытуцыя.)

Б 5.⚪ Якогаполацкага князя ў народных паданнях і летапісахназываліпрарочымабочарадзеем? (А) Яраслава; б) Глеба; в) Усяслава; г) Уладзіміра.)

В 1. ✦

В 2. ♪ ГучыцьГімнРэспублікі Беларусь (урывак).

В 3. ✭Назавіцеімёнытрохбеларусаў - касманаўтаў. (Пётр Клімук, УладзімірКавалёнак, АлегНавіцкі.)

В 4. ♪ Гучыць песня "Купалінка" (урывак).

В 5. ⚪ Як называеццасамыстаражытныгорадБеларусі? (А) Заслаўе; б) Полацк; в) Мінск; г) Гродна.)

Г 1. ? Загадка: Быўражком, стаў кружком. (Месяц.)

Г 2. ✭ У БалгарыігэтаЯнаўдзень, уВенгрыі - святы Ян, у Іспаніі - Сан-Хуан, у Латвіі - Ліга. А як гэтасвятаназываецца ў беларусаў? (Купалле.)

Г 3. ⚫

Г 4. ✦

Г 5. ? Загадка: Усядарожка засыпана гарошкам. (Зоркі на небе.)

Д 1.⚫

Д 2.⚪Зякойкраінай не мае агульнаймяжыРэспубліка Беларусь? (А) Польшча; б) Расія; в) Германія; г) Украіна.)

Д 3.⚪Назавіце колеру ДзяржаўнагаСцяга (Чырвоны, зялёны, белы.)

Д 4. ⚪ Самая доўгая рака ў Беларусі? (Днепр, 690 км па Беларусі, усяго 2145 км.)

Д 5. ✭Назавіце дату дзяржаўнага свята ДзеньНезалежнасці. (3 ліпеня.)

 

Падвядзенневынікаўгульні.

 

5. Настаўнік.Давайце вернемся да тэмынашагаўрокаВедаў: «Беларусь - мая Айчына!».

Беларусь – мая краіна!
Беларусь – мая Дзяржава!
Беларусь – мая Айчына!
Беларусімаёй слава!

АдраджаеццаДзяржава,
Абнаўляеццазямля…
Беларусімаёй слава!
Ты паплечніца мая! 

Враціслаў Ветроврат

 

Думаю, наша Айчына ўжо зараз ганарыцца вашымі поспехамі, і яшчэ больш будзе ганарыцца вамі ў будучыні. Будзьце годнымі грамадзянамі сваёй Радзімы, любіце, абараняйце, захоўвайце яе!

 

Навучэнцы мацуюць свае папяровыя далонькі вакол контуру Рэспублікі Беларусь на дошцы:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сасвятам вас, дарагіякалегі, вучні, з Днём ведаў! Здароўя, творчасці і ўдачы ў новым навучальнымгодзе!

Вучаніца:

Радзіма наша — Беларусь,

І, колькінішукай,

Не знойдзеш ты наўсёйзямлі

Мілей, чымгэты край.

 

Вучань:

Не знойдзеш ты такіхлюдзей,

Іхсэрцы — дабрыня,

Яна струменіць, льецца ў свет

Крынічкаюштодня.

Вучаніца:

Таму ў жыцці не трэбабыць

Няшчырым, сквапным, злым.

Не забывай: ты беларус!

І заставайсяім.

 

 

 

                               Дзяржаўная ўстанова адукацыі

                       “Будслаўская сярэдняя школа імя Паўліны Мядзёлкі”

 

 

 

 

Беларусь-мая Айчына

(завочная экскурсія)

 

 

 

 

Настаўнік пачатковых класаў

Кузняцова Людміла   Эдуардаўна

 

 

 

 

Мэты ўрока:

а)паглыбіць веды вучняў аб сваёй Радзіме-Рэспубліцы Беларусь;

б)выхоўваць пачуццё глыбокай павагі да нацыянальнай спадчыны,традыцый беларускага народа;

в)выхоўваць павагу да Дзяржаўнай сімволікі;

г)выхоўваць грамадзяніна-патрыёта,маючага ідэі дабра і справядлівасці,здольнага працаваць на карысць Айчыне.

Абсталяванне: музычны цэнтр,флэшка,малюнкі традыцыйных народных касцюмаў,размалёўкі бусла,зубра,выразкі з беларускіх часопісаў,партрэты дзеячаў культуры,карта Беларусі,лісткі паперы.

I. Арганізацыйны этап

У самым пачаткуўрокагучыцьурывак з песні «Люблю цябе,Белая Русь» .

Настаўнік:

Ю. Свірка. Твая Беларусь (настаўнік чытае верш).

Настаўнік .Хто мы? Мы — беларусы. Бо мы нарадзіліся беларусамі, ускарміліся з беларускай зямлі, узгадаваліся і жывём на Беларусі. Сёння мы ўзгадаем таямніцы і цуды беларускай зямлі, прыўзнімем заслону яе славутай гісторыі, традыцый, даведаемся, якіх знакамітых людзей яна ўзгадавала. Вывучаць, пазнаваць, разумець сваю зямлю, яе народ, бадай, самая галоўная наша задача. Такімчынам, сённянаўроку мы будземадказваць на пытанне: «Якая яна, наша Беларусь?»

II. Асноўнаячастка

1. Завочнаяэкскурсія па выставевырабаў народных рамёстваў.

Настаўнік. Мы жывём у цудоўнайдзяржаве і з’яўляемсяяеграмадзянамі, яе народам. Як называюць у свеце нас, жыхароўБеларусі? (Беларусамі. Беларускім народам.)

У нашымкраіжылі і жывуцьвельміталенавітыя і працавітыялюдзі. Вельмірадасна, штотрадыцыінашыхпродкаўзахаваліся і мы маем цудоўнуюмагчымасцьпабачыць на свае вочыпрыгажосцьпрацычалавечых рук. Звярніцеўвагуна нашу выставу. Вы бачыцевырабырамёстваў, штобылішырокараспаўсюджаны на Беларусі. Якіявідыдэкаратыўна-прыкладногамастацтва тут прадстаўлены? (Саломапляценне, вышыўка, ткацтва, выцінанка, кераміка.) Паглядзіце намалюнкітрадыцыйнаганароднагакасцюма. Якіяяго элементы вы можаценазваць? (Спадніца, кашуля, фартух, сукенка.) Якіятканыя і вышываныявырабыпрысутнічаюць на выставе? (Ручнікі, абрусы, фіранкі.)

Адгадайцезагадкі:

Стаіцьсасна, на сасне лён, на льне жыта. (Абрус)
Якібелакрылы птах, трапечацца ў руках, маркоціццатады, калінямавады. (Ручнік)

2. ГутаркаабсімвалахБеларусі.

Настаўнік. Беларусь мае свае дзяржаўныясімвалы. Назавіцеіх. (Герб, сцяг,гімнРэспублікі Беларусь. Беларускі народ задоўгія гады свайгоіснаваннястварыў шмат сімвалаў, якіяшторазусплываюцьперадвачымакожнага, хточуесловы «Беларусь», «беларусы». Якія з гэтыхсімвалаў вам вядомы? Прыадказеможнакарыстаццавыставай на дошцы. (Вучніназываюць і дэманструюцьвыявыбелагабусла, зубра, Белайвежы, Сафійскагасабора ў Полацку і г. д.)

СімваламсучаснайБеларусі стала Нацыянальнаябібліятэка ўМінску. Над стварэннемгэтагацудуархітэктурнайзадумкіпрацаваў увесь народ Беларусі. Той, хтонепасрэдна не ўдзельнічаў у будоўлі, дапамагаўграшовымісродкамі. За кароткі час існаваннябібліятэка стала любімыммесцамкультурнагаадпачынкубеларусаў і гасцейнашайкраіны. З 2006 года тут праходзяцьсустрэчыкіраўнікоўдзяржаў, дыпламатаў, вядомыхдзеячаўпалітыкі і культуры, сюдыпрыходзяць, кабзнайсціцікавыя і старажытныякнігі і дакументы, і проста адчуць сваю прыналежнасць да гісторыі і культуры нашайкраіны.

3. Фізкультхвілінка (пад музыку «Лявоніха»)

4. Праца ў групах.

Настаўнік. Сваю любоў да Радзімыкожнывыказвае па-рознаму: школьнікі — стараннайвучобай, дарослыялюдзі — прафесійнымідасягненнямі. А некаторыяімкнуццаспалучацьпрацу з творчасцю.

Заданне для 1-й групы. Намалявацьгістарычныя і сучасныясімвалыБеларусі (на выбар).

Заданне для 2-й групы. Зрабіцькалажпадназвай «Я люблю Беларусь!» (вучнівыкарыстоўваюцьвыразкі з беларускіхчасопісаў).

Заданне для 3 групы. Падрыхтавацца да выразнагачытання верша П. Броўкі «У Беларусіясныявочы» (настаўнікпрапаноўваевучнямалгарытмпадрыхтоўкі да выразнагачытання).

П. Броўка. У Беларусіясныявочы

Заданне для 4-й групы. 3 «рассыпаных» слоўтрэбаскласці прымаўкі, прыказкі ці «знайсці пару» (даеццапершаячасткапрымаўкі, а другую трэбаадшукаць).

Нямасмачнейшайвадзіцы… (як з роднайкрыніцы).
Дарагаятая хатка… (дзенарадзіламяне матка).
Лепш сто сяброў… (чым сто рублёў).
Новых сяброўнажывай… (але старых не забывай).
Родная зямля — маці… (чужая старонка — мачыха).

5. Прэзентацыявыкананыхзаданняў (кожная групапрадстаўляевыніквыкананайпрацы).

6. Франтальнаягутарка з партрэтамідзеячаўнавукі і культуры,чытанневершаў Я. Купалы і Я. Коласа.

Настаўнік. Шмат выдатныхлюдзей нарадзілабеларускаязямля. Мы павінныведаць і шанавацьіх. Восьтолькінекалькігістарычныхасоб: ЕфрасінняПолацкая, УсяслаўЧарадзей, ФранцыскСкарына, Янка Купала, Якуб Колас, МаксімБагдановіч.

ІІІ. Падвядзенневынікаў урока.

Настаўнік. Родная зямля, любая Беларусь! Восьяна — святая зямлядзядоў і прадзедаў, гераічнай славы, зямляСкарыны, Купалы, Коласа! Сённянаўроку мы гаварыліпра нашу родную Беларусь. Паспрабуем зараз разгадаць крыжаванку «Чым мы ганарымся?»

Па гарызанталі: 3. Марка тэлевізараў, якіявыпускаюць у Мінску. (Гарызонт) 4. СімвалсучаснайБеларусі, адкрыты ў Мінску ў чэрвені 2006 года. (Бібліятэка) 6. Асветнік, першадрукар, вялікі сын Полацкайзямлі. (Скарына) 8. Літаратурныпсеўданім К. М. Міцкевіча. (Колас)

Па вертыкалі: 1. СталіцаБеларусі. (Мінск) 2. Магутнызвер вагой больш за тону, выяваякогазмешчана на самымвялікімБелАЗе. (Зубр) 5. Вялікаяптушка, белыякрылыякой «накрываюць» Беларусь кожную вясну. (Бусел) 7. Марка халадзільнікаў і пральныхмашын, штовыпускаюць у Мінску. (Атлант) 8. Літаратурныпсеўданім I.Д. Луцэвіча. (Купала)

IV. Рэфлексія

На дошцыразмешчана карта Беларусі. Кожнамувучнюпрапануеццазакончыць сказ: «Я люблю Беларусь таму, што…» Адказызапісваюцца на картках, якіямаюць форму лісткабярозы. Свае адказышкольнікіагучваюць і прымацоўваюць на карце.

 

 

 

                               Дзяржаўная ўстанова адукацыі

                       “Будслаўская сярэдняя школа імя Паўліны Мядзёлкі”

 

 

 

 

Беларусь-мая Айчына

(завочная экскурсія)

 

 

 

 

Настаўнік пачатковых класаў

Кузняцова Людміла   Эдуардаўна

 

 

 

 

Мэты ўрока:

а)паглыбіць веды вучняў аб сваёй Радзіме-Рэспубліцы Беларусь;

б)выхоўваць пачуццё глыбокай павагі да нацыянальнай спадчыны,традыцый беларускага народа;

в)выхоўваць павагу да Дзяржаўнай сімволікі;

г)выхоўваць грамадзяніна-патрыёта,маючага ідэі дабра і справядлівасці,здольнага працаваць на карысць Айчыне.

Абсталяванне: музычны цэнтр,флэшка,малюнкі традыцыйных народных касцюмаў,размалёўкі бусла,зубра,выразкі з беларускіх часопісаў,партрэты дзеячаў культуры,карта Беларусі,лісткі паперы.

I. Арганізацыйны этап

У самым пачаткуўрокагучыцьурывак з песні «Люблю цябе,Белая Русь» .

Настаўнік:

Ю. Свірка. Твая Беларусь (настаўнік чытае верш).

Настаўнік .Хто мы? Мы — беларусы. Бо мы нарадзіліся беларусамі, ускарміліся з беларускай зямлі, узгадаваліся і жывём на Беларусі. Сёння мы ўзгадаем таямніцы і цуды беларускай зямлі, прыўзнімем заслону яе славутай гісторыі, традыцый, даведаемся, якіх знакамітых людзей яна ўзгадавала. Вывучаць, пазнаваць, разумець сваю зямлю, яе народ, бадай, самая галоўная наша задача. Такімчынам, сённянаўроку мы будземадказваць на пытанне: «Якая яна, наша Беларусь?»

II. Асноўнаячастка

1. Завочнаяэкскурсія па выставевырабаў народных рамёстваў.

Настаўнік. Мы жывём у цудоўнайдзяржаве і з’яўляемсяяеграмадзянамі, яе народам. Як называюць у свеце нас, жыхароўБеларусі? (Беларусамі. Беларускім народам.)

У нашымкраіжылі і жывуцьвельміталенавітыя і працавітыялюдзі. Вельмірадасна, штотрадыцыінашыхпродкаўзахаваліся і мы маем цудоўнуюмагчымасцьпабачыць на свае вочыпрыгажосцьпрацычалавечых рук. Звярніцеўвагуна нашу выставу. Вы бачыцевырабырамёстваў, штобылішырокараспаўсюджаны на Беларусі. Якіявідыдэкаратыўна-прыкладногамастацтва тут прадстаўлены? (Саломапляценне, вышыўка, ткацтва, выцінанка, кераміка.) Паглядзіце намалюнкітрадыцыйнаганароднагакасцюма. Якіяяго элементы вы можаценазваць? (Спадніца, кашуля, фартух, сукенка.) Якіятканыя і вышываныявырабыпрысутнічаюць на выставе? (Ручнікі, абрусы, фіранкі.)

Адгадайцезагадкі:

Стаіцьсасна, на сасне лён, на льне жыта. (Абрус)
Якібелакрылы птах, трапечацца ў руках, маркоціццатады, калінямавады. (Ручнік)

2. ГутаркаабсімвалахБеларусі.

Настаўнік. Беларусь мае свае дзяржаўныясімвалы. Назавіцеіх. (Герб, сцяг,гімнРэспублікі Беларусь. Беларускі народ задоўгія гады свайгоіснаваннястварыў шмат сімвалаў, якіяшторазусплываюцьперадвачымакожнага, хточуесловы «Беларусь», «беларусы». Якія з гэтыхсімвалаў вам вядомы? Прыадказеможнакарыстаццавыставай на дошцы. (Вучніназываюць і дэманструюцьвыявыбелагабусла, зубра, Белайвежы, Сафійскагасабора ў Полацку і г. д.)

СімваламсучаснайБеларусі стала Нацыянальнаябібліятэка ўМінску. Над стварэннемгэтагацудуархітэктурнайзадумкіпрацаваў увесь народ Беларусі. Той, хтонепасрэдна не ўдзельнічаў у будоўлі, дапамагаўграшовымісродкамі. За кароткі час існаваннябібліятэка стала любімыммесцамкультурнагаадпачынкубеларусаў і гасцейнашайкраіны. З 2006 года тут праходзяцьсустрэчыкіраўнікоўдзяржаў, дыпламатаў, вядомыхдзеячаўпалітыкі і культуры, сюдыпрыходзяць, кабзнайсціцікавыя і старажытныякнігі і дакументы, і проста адчуць сваю прыналежнасць да гісторыі і культуры нашайкраіны.

3. Фізкультхвілінка (пад музыку «Лявоніха»)

4. Праца ў групах.

Настаўнік. Сваю любоў да Радзімыкожнывыказвае па-рознаму: школьнікі — стараннайвучобай, дарослыялюдзі — прафесійнымідасягненнямі. А некаторыяімкнуццаспалучацьпрацу з творчасцю.

Заданне для 1-й групы. Намалявацьгістарычныя і сучасныясімвалыБеларусі (на выбар).

Заданне для 2-й групы. Зрабіцькалажпадназвай «Я люблю Беларусь!» (вучнівыкарыстоўваюцьвыразкі з беларускіхчасопісаў).

Заданне для 3 групы. Падрыхтавацца да выразнагачытання верша П. Броўкі «У Беларусіясныявочы» (настаўнікпрапаноўваевучнямалгарытмпадрыхтоўкі да выразнагачытання).

П. Броўка. У Беларусіясныявочы

Заданне для 4-й групы. 3 «рассыпаных» слоўтрэбаскласці прымаўкі, прыказкі ці «знайсці пару» (даеццапершаячасткапрымаўкі, а другую трэбаадшукаць).

Нямасмачнейшайвадзіцы… (як з роднайкрыніцы).
Дарагаятая хатка… (дзенарадзіламяне матка).
Лепш сто сяброў… (чым сто рублёў).
Новых сяброўнажывай… (але старых не забывай).
Родная зямля — маці… (чужая старонка — мачыха).

5. Прэзентацыявыкананыхзаданняў (кожная групапрадстаўляевыніквыкананайпрацы).

6. Франтальнаягутарка з партрэтамідзеячаўнавукі і культуры,чытанневершаў Я. Купалы і Я. Коласа.

Настаўнік. Шмат выдатныхлюдзей нарадзілабеларускаязямля. Мы павінныведаць і шанавацьіх. Восьтолькінекалькігістарычныхасоб: ЕфрасінняПолацкая, УсяслаўЧарадзей, ФранцыскСкарына, Янка Купала, Якуб Колас, МаксімБагдановіч.

ІІІ. Падвядзенневынікаў урока.

Настаўнік. Родная зямля, любая Беларусь! Восьяна — святая зямлядзядоў і прадзедаў, гераічнай славы, зямляСкарыны, Купалы, Коласа! Сённянаўроку мы гаварыліпра нашу родную Беларусь. Паспрабуем зараз разгадаць крыжаванку «Чым мы ганарымся?»

Па гарызанталі: 3. Марка тэлевізараў, якіявыпускаюць у Мінску. (Гарызонт) 4. СімвалсучаснайБеларусі, адкрыты ў Мінску ў чэрвені 2006 года. (Бібліятэка) 6. Асветнік, першадрукар, вялікі сын Полацкайзямлі. (Скарына) 8. Літаратурныпсеўданім К. М. Міцкевіча. (Колас)

Па вертыкалі: 1. СталіцаБеларусі. (Мінск) 2. Магутнызвер вагой больш за тону, выяваякогазмешчана на самымвялікімБелАЗе. (Зубр) 5. Вялікаяптушка, белыякрылыякой «накрываюць» Беларусь кожную вясну. (Бусел) 7. Марка халадзільнікаў і пральныхмашын, штовыпускаюць у Мінску. (Атлант) 8. Літаратурныпсеўданім I.Д. Луцэвіча. (Купала)

IV. Рэфлексія

На дошцыразмешчана карта Беларусі. Кожнамувучнюпрапануеццазакончыць сказ: «Я люблю Беларусь таму, што…» Адказызапісваюцца на картках, якіямаюць форму лісткабярозы. Свае адказышкольнікіагучваюць і прымацоўваюць на карце.

 

 

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

“Будслаўская сярэдняя школа імя Паўліны Мядзёлкі”

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Гульня-падарожжа

 

 

 

 

 

 

 

 

         Каробчыц Алена Мікалаеўна

                                                                  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мэта: выхоўваць вучняў на лепшых традыцыях нацыянальнай

           культуры;

           раскрыць адметныя якасці беларусаў, нашых продкаў;

           выхоўваць павагу да роднай мовы, да беларускага народа,

           яго гістарычнага мінулага, культурнай спадчыны.

Абсталяванне: мультымедыйны праектар, прэзентацыя, запіс на дошцы

“Хто не шануе сваю родную мову, той не шануе сам сябе”.Ф. Багушэвіч

 

Ход мерапрыемства:

(Гучыць беларуская песня)

Вучань : Хто мы?

Вучні: Мы - беларусы! (Слайд №2)

Вучаніца: Мы нарадзіліся на беларускай зямлі, узгадаваліся і жывём на Беларусі.

Вучаніца.     Радзілася я ў Беларусі,

                       Дзе ціхі задумлівы бор.

                       Ляцяць сюды з выраю гусі

                       Да сініх, цудоўных азёр. (Слайд №3)

                      Стаяць векавыя дубровы,

                       Даносіцца ласкавы шум.

                       І сонца, і ветрык вясковы

                       Цяплом саграваюць душу… (Слайды №4, №5)

                       Радзілася я ў Беларусі,

                      Дзе срэбрам крыніцы звіняць,

                       Сюды з крыкам радасным гусі

                       З далёкага поўдню ляцяць.(Слайд №6)

Настаўнік. З даўніх часоў на тэрыторыі Беларусі жылі нашы продкі. Чым жа яны займаліся? (Слайд №7)

       Галоўным заняткам старажытных жыхароў Беларусі было земляробства. (Слайд №8) Яны сеялі жыта, ячмень, авёс, проса, грэчку, лён і каноплі.

     Продкі беларусаў былі людзі дужыя і працавітыя. Для пасеваў яны высякалі дрымучы лес, а потым яго выпальвалі. Са свойскіх жывёл у нашых продкаў былі каровы, козы, авечкі, свінні, сабакі.

    Нашы продкі былі выдатныя паляўнічыя (слайд №9), добра ведалі норавы і звычкі дзікіх звяроў. Яны палявалі на зубра, тура, мядзведзя, лася, вепра. Вельмі развіта было лясное пчалярства.

     Мёд, воск, звярыныя шкуры старажытныя жыхары Беларусі не толькі спажывалі самі, але і вывозілі ў іншыя краіны.

Настаўнік. Беларусь мая сінявокая!(Слайд №10) Якая прыгожая назва ў нашай краіны. Беларусь! А яшчэ мы завём яе - Радзіма. (Слайд №11) А яшчэ - Бацькаўшчына. Радзіма - бо тут мы нарадзіліся, бо яна нам самая родная з усіх краін на цэлым свеце. Бацькаўшчына - бо яна нам дасталася ад нашых бацькоў. А ім ад іхніх бацькоў - нашых дзядоў. А далей - ад прадзедаў, ад прапрадзедаў… І так аж да самых далёкіх продкаў.

     (Слайд №12) На нашай беларускай зямлі багата рэк, азёр, а ў жыце ўлетку цвітуць блакітныя васількі. Беларусь - наша Радзіма . А з чаго пачынаецца Радзіма? З песні маці, з роднага слова. Паслухаем вершы пра Беларусь, пра родную мову.

Вучаніца.  Я – дзяўчынка-беларуска

                     з васільковымі вачыма.

                     Хоць малая, але знаю:

                     Беларусь - мая Радзіма.

                     Між лясамі ды азёрамі -

                     Васільковыя палі…

                     Я не ведаю, не ведаю

                     Прыгажэйшае зямлі.(Слайд №12)

(Вучні чытаюць вершы Л. Пранчака “Дарагая Беларусь”, Н. Галіноўскай “Зямля мая”, А. Вольскага “Непаўторны край”, М. Маляўкі “Я - беларус маленькі”)

Вучань. Я нарадзіўся беларусам,

               Беларусам буду жыць!

               Мову родную вучуся

               Шанаваць, цаніць, любіць. (Слайд №13)

Настаўнік. Беларускі народ мае сваю родную беларускую мову. Яна прыгожая, мілагучная, спеўная, лагодная. Мы, беларусы, ганарымся сваёй роднай беларускай мовай. ( Вучні чытаюць запіс на дошцы: “Хто не шануе сваю родную мову, той не шануе сам сябе”. Ф. Багушэвіч)

Вучань чытае верш У. Мазго “Ты адкуль бруішся, мова?:

               Ты адкуль бруішся, мова?

                З сініх нёманскіх крыніц?

               Па зямлі збіраю словы,

               Нібы россыпы суніц.

               Мілая, адзіная

               Нам, нашчадкам, дадзена

               Любаю радзімаю

               Ад дзядоў і прадзедаў.

Вучань чытае верш М. Пазнякова “Міколкавы пытанні”:

Француз па-французску, па-польску - паляк

Гавораць з маленства, а я, мама, як?

Замежную мову я ў садзе вучу,

А на беларускай - не ўмею, маўчу.

Чаму, адкажы мне, ты, тата і дзед

Не размаўлялі на роднай нідзе?

Я рускую мову люблю і вучу.

І нашу таксама я ведаць хачу.

Буквар беларускі прашу мне купіць,

І родную мову пачну я вучыць.

Слайд №14. Гульня “Перакладчыкі”

(Вучні перакладаюць словы з рускай мовы на беларускую)

Карандаш - …аловак

Родина - …

Тетрадь - …

Учебник - …

Утро - …

Ёж - …

Дождь - …

Осень - …

Настаўнік. Неацэнны моўны скарб нашага народа - прыказкі і прымаўкі. (Слайд №15) Ужо няма тых людзей, якія прыдумалі гэтыя трапныя выразы, а прыказкі працягваюць жыць. Прыказкі і прымаўкі даюць карысныя парады, вучаць нас дабру, перасцерагаюць ад дрэнных учынкаў. Ці ведаеце вы беларускія прыказкі і прымаўкі?

(Вучні называюць прыказкі і прымаўкі)

-                     Шануй бацьку з маткай, другіх не знойдзеш.

-                     Хто працуе, той не сумуе.

-                     Спяшыць - людзей насмяшыць.

-                     Усюды добра, а дома лепей.

-                     Дарагая тая хатка, дзе радзіла мяне матка.

-                     Хто пытае, той шмат знае.

-                     Малая пчала, ды і тая працуе.

-                     Чалавек невучоны, як тапор нетачоны.

Настаўнік. (Слайд №16) Заўсёды беларусы вызначаліся здатнасцю да жартаў, кемлівасцю. Скарбонкай народнай мудрасці і назіральнасці лічацца беларускія загадкі. Кемлівасці, дасціпнасці вучыліся дзеці, калі адгадвалі загадкі. Паглядзім, ці кемлівыя вы?

(Вучні загадваюць загадкі)

Блакітнае вока ад зямлі высока. (Неба)

Нахмурыцца , насупіцца,

У слёзы ўдарыцца -

Нічога не застанецца.(Хмара)

Хвост мой пушысты, кажух мой агністы,

Хітрай называюць і курэй хаваюць. (Лісіца)

Крылаў не мае, а лятае,

Без рук, а вароты адчыняе,

Без голасу, а спявае.

Без пугі, а хмары ганяе. (Вецер)

Прыйшла чорна маці, усіх паклала спаці.(Ноч)

Ён раскажа і пакажа, як жыве планета наша.

А няма электратоку - ён без мовы і без зроку. (Тэлевізар)

З гаспадаром сябруе, дом вартуе.

Ляжыць пад ганкам - хвост абаранкам.(Сабака)

Сосны лечыць ён з вясны,

Доктарам завуць лясным. (Дзяцел)

Настаўнік. Я ў вас вось што запытаю:

                     Вы скажыце, госці, мне:

                     Ці вам добра тут, ці не?

                     Ну, тады чаго чакаеце?

                     Чаму артыстаў не вітаеце?

(Вучні расказваюць жарты. Слайд №17)

Сын. Тата, сёння я адзін ва ўсёй школе мог адказаць настаўніку.

Бацька. А што ён пытаў, сынок?

Сын. Хто разбіў акно?

                                           ****

Маці.Чаму ты перад сном прычэсваешся?

Сын. Трэба. Бывае, сасню, што я ў гасцях, дык сорамна будзе непрычасанаму.

                                           ****

Маці. Чаму ты, сынок, нічога ў пару не робіш? Помні, што адклад не ідзе на лад.

Сын. Ах, калі так, мамачка, дык тады дай мне сягоння тыя цукеркі, што ты схавала назаўтра.

 

Ехалі з горкі скарагаворкі. (Слайд №18). Па дарозе разбіліся на дзве часткі.

Іх трэба сабраць.

(Вучні злучаюць часткі скарагаворак)

У чаплі чапляня,                         беламу зайку.

Белы бусел баяў байку               таўкуць мак камары.

На двары без пары                       у зайкі зайчаня.

(Вучні вучацца выгаворваць скарагаворкі. Слайд № 19)

Завітала ў госці казка – сустракайце, калі ласка! (Слайд № 20)

    У даўнія часы, калі простыя людзі яшчэ не ўмелі пісаць, расказвалі адзін аднаму, сваім дзецям розныя цікавыя казкі. Героямі казак былі жывёлы, а таксама выдуманыя істоты. Сюжэты казак былі не толькі забаўляльнымі, але многаму маглі навучыць.

   Сёння мы ўспомнім з вамі казкі, складзеныя беларускім народам.

- Якімі словамі пачынаецца казка “Курачка-раба”?

“Жыў дзед, жыла бабка. Была ў іх курачка-раба. Нанесла курачка яечак поўны падпечак. Сабрала бабка яечкі ў чарапіцу, ды паставіла на паліцу”.

- Што крычаў Пеўнік, калі яго схапіла ліса? (Казка “Коцік , пеўнік і ліса”)

“Коце, браце!

Мяне ліска нясе

У высокія горы,

У глыбокія норы,

Па барах, па карчах,

Аж бярэ мяне страх!”

- Якімі словамі пачынаецца казка “Сынок з кулачок”?

     “Жылі дзед і баба. Быў у іх сынок. Ды такі малы, што з-пад шапкі не відаць. Не большы за кулак”.

- Што казала каза-манюка кожны раз дзеду, калі вярталася з пашы?

   “ – Нідзе не была. Нічога не ела, нічога не піла. Толькі як бегла цераз масток, ухапіла кляновы лісток, а як бегла ля крынічкі, ухапіла кропельку вадзічкі…”

- Як заканчваецца казка “Піліпка-сынок”?

   “А Піліпка прыляцеў з гусямі дахаты. Зарадаваліся бацькі, што Піліпка вярнуўся, пасадзілі яго за стол, пачалі частаваць. А гусям далі аўса. Тут і казка ўся.”

(Вучні дзеляцца на 2 каманды і складваюць з разразных частак казку)

Музычная паўза. Дзеці спяваюць беларускую народную песню.

-                     Малайцы, дзеці! А зараз час пагуляць.

Беларуская народная гульня “Маша” (Слайд №21)

Усе становяцца ў кола, пасярэдзіне знаходзіцца Маша з завязанымі вачамі.

Дзеці прыгаворваюць:

                                              Маша, ты пацеха наша!

                                               Ручкі з золата, ножкі з долата,

                                               Валасы кудлатыя, а вочы зыркатыя.

(Маша хапае каго-небудзь з кола і спрабуе адгадаць, хто гэта. Калі яна адгадае імя дзіцяці, той становіцца Машай, калі не - працягвае лавіць дзяцей і адгадваць)

Настаўнік. Паслухайце адну гісторыю. (Слайд № 22)

   Ці то полем, ці то лесам ішлі тры падарожнікі. Ішлі яны тры дні і тры ночы ды яшчэ паўдня. Раптам чуюць – спявае нехта. Першы кажа:

- Відаць, жаўранак спявае.

- Не, - кажа другі, - гэта лес шуміць.

   А трэці прыпаў вухам да зямлі і прашаптаў:

- Ды гэта ж зямля спявае.

   Вось якая яна, наша беларуская зямля!

(Вучні чытаюць верш)

Я - беларус, я нарадзіўся

На гэтай казачнай зямлі.

Дзе між лясоў і пушчаў дзікіх

Адвеку прашчуры жылі.(Слайд №23)

Я - беларус, я ганаруся,

Што маю гэтае імя.

Аб добрай славе Беларусі

У свеце знаюць нездарма. (Слайды №24, 25).

Я - беларус, і я шчаслівы,

Што маці мову мне дала,

Што родных песень пералівы

І зблізку чую і здалля. (Слайд №26).

Я - беларус, і хоць сягоння

Яшчэ малы, але скажу:

“Я родам з племя непакорных

І прад бядой не задрыжу.” (Слайд №27).

Высока ў небе вырай кружыць,

Ляціць за сіні небакрай.

Не забывай ніколі, дружа,

Сваю зямлю, свой родны край!

Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Крывіцкі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-сярэдняя школа”

 

 

 

Спецыяльна-арганізаваная дзейнасць

Развіццё мовы і культура моўных зносін

 

 

Сярэдняяя група інтаграванага навучання і выхавання

 

Тэма: Падарожжа ў сучаснасць і мінулае

 

 

 

 

 

 

 

 

Крывічы, 2016

Задачы: фарміраваць уяуленні дзяцей аб сабе, як частцы беларускага грамадства і носьбіце яго культуры, пачуцце нацыянальнай самасвядомасці дашкольнікау; замацаваць у мауленні дзяцей словы – Беларусь, беларус, беларусачка, назвы прадметау быта; далучаць дзяцей да беларускай традыцыйнай культуры праз беларускую мову і беларускія гульні;развіваць уменне правільна і паслядоуна адказваць на пытанні; выхоуваць цікавасць да народных культурных традыцый.

Матэрыял: экспазіцыя “Беларуская хата”, “Сучасная хата”, рэчы абіхода.

Ход занятку

Арганізацыйны момант.

Выхавацель. Добры дзень, дарагія госцейкі! (Дзеці таксама здороваюцца)

Сення наша хата гасцямі багата.

Шчыра усіх вітаю. І здароуя усім жадаю.

Не стойце дзеткі ля дзвярэй вы праходзьце весялей!

Дзеці, скажыце, калі ласка, на якой мове я вас прывітала і запрасіла у групу?

Дзеці. На беларускай мове.

Выхавацель. Так, сення мы будзем размауляць на нашай роднай, прыгожай беларускай мове. А скажыце, калі ласка, як называецца краіна у якой мы жывем?

Дзеці. Беларусь.

Выхавацель. Так. Беларусь – наша Радзіма, наша родная краіна. А як называюцца людзі, якія жывуць у Беларусі?

Дзеці. Беларусы.

Выхавацель. А як называюцца хлопчыкі у Беларусі, а як – дзяучынкі?

(Адказы дзяцей)

Вершы:

Хлопчык.   Чуб ільняны, светла русы

Сам я родам з Беларусі.

Дзяўчынка:- Я дзяўчынка-беларуска з васільковымі вачамі

Хоць малая- а я знаю Беларусь мая Радзіма.(П.Панчанка)

Асноўная частка

Выхавацель. Малайцы, дзеці. А ці любіце вы падарожнічаць?

Сення мы з вамі адправімся у падарожжа. Мы пойдзем пешшу, а каб весялей было ісці, будзем прыгаворваць:

Сцежачка крывенькая ножанькі маленькія.

Сцежачка ішла, ішла, ішла і куды нас прывяла?     /адказы дзяцей/

Выхавацеь. Вось і хата.Запрашаю вас у госці. Праходзьце, калі ласка. Паглядзіце якая светлая хатка. А чаму тут так светла

Дзеці. Гарыць свет.

Выхавацель. Так, людзі уключаюць электрычныя свяцільнікі. Яны даюць много света, таму у хаце светла.

А гэта што?

Дзеці. Пральная машына.

Выхавацель. Так, гэта машына дапамагае нашым матулям мыць адзенне.

А што гэта?

Дзеці. Прас.

Выхавацель. Для чаго ен патрэбен?

Дзеці. Гладзіць адзенне.

Выхавацель. На стале ляжыць вельмі прыгожая сурвэтка

Ці падабаецца вам у гэтый хатцы? А ці ведаеце, як жылі вашы прадзеды і прабабулі?

Хачаце даведацца? Тады пайшлі далей.

Сцежачка крывенькая….

Выхавацель. Трохі мы змарыліся давайце адпачнем і правядзем фізкультхвілінку.

Фізкультхвілінка

Раз – налева, два – направа

Крок наперад, крок назад.

Нават Саша маленькі жвава

Патрапляе з намі у лад

Мы у садку ядзім з ахвотай

Нам зауседы усе па густу:

Каша, бульба и капуста.

А калі настане час адпачынку

Мы з ахвотай ляжым спаць.

Потым хутка мы устанем

И да кніжак мы ідзем

Кнігі мы не забываем, кнігі уважліва чытаем.

Выхавацель. Вось мы і прыйшлі да хаткі, але гэта незвычайная хатка. Заходзьце, калі ласка. Паглядзіце, як тут прыгожа!У такіх хатках у даунія часы жылі людзі. Калі яшчэ не было электрычнасці, людзі запальвалі лучыну альбо свечы. Як вы думаеце , ці светла было ад гэтага святла?

Галоунае у сялянскай хаце была печ. Яе выкарыстоувалі для ацяплення памяшкання, прыгатаванне ежы людзям і жывеле. На печы спалі, захоувалі рэчы, сушылі зерне, грыбы, ягады. Узімку, калі былт моцныя маразы, каля печы трымалі жывел і птушак.

Выхавацель. Скажыце, калі ласка, што гэта за прадмет. Гэта карыта. Дауней яго рабілі з дрэва, у ім мылі адзенне і купалі малых дзяцей.

Гэта прас. У сярэдзіну праса лажылі вуглі, якія награвалі сам прас. Тады гаспадыня гладзілі бялізну.

А яшчэ у пакоі зауседы стаяу стол засланы абрусам. На стале звычайна пакідалі хлеб, прыкрыты ручніком. На нашым стале таксама нешта ляжыць. Давайце паглядзім. Гэта вам пачастунак. Але яго мы паспрабуем посля.

А яшчэ я знайшла дудку.Дзеці ведалі шмат гульняу. Давайце і мы звамі пагуляем у беларускую народную гульню “Мікіта”.

Гульня “Мікіта”

Дзеці: Добры дзень, Мікіта!

Мікіта не адказвае, ен адварочваецца і скоса пазірае на дзяцей.

Дзеці спяваюць:

1. Ой, Мікіта, ты Мікіта, не глядзі на нас сярдзіта.

Мікіта, Мікіта, так і гэтак Мікіта.

2. Паглядзі, прыйшоу народ! Запрасіу усіх у карагод!

Мікіта, Мікіта, так ігэтак Мікіта!

3. На дудзе Мікіта грае, а усе дзеці падпяваюць.

4. Мікіта пайшоу у скокі, у Мікіты рукі у бокі.

5. Добра госцейкі спявалі, просім, каб яшчэ й станцавалі.

Выхавацель. Добра мы з вамі пагулялі. А зараз мы з вамі будзем вяртацца у дзіцячы сад.

Сцяжынк…..

Заключная частка

Выхавацель. Ці спадабалася вам падарожжа? Прапаную вам яшчэ раз успомніць тыя рэчы, якія насяляюць нашу “беларускую хатку. (Выхавальніу паказвае картку з выявай прадметау інтэр,еру, а дзеці павінны іх назваць).

Выхавацель. Малайцы, дзеці. Усе запомнілі, як трэба. Раз у нас усе у парадку, можам і заспяваць песню

Песня “Чаму ж нам не пеці…”

Выхавацель. Дзякуй, дарагія госці за увагу! А мы з дзецьмі пойдзем частавацца. Да пабачэння.

 

 

 

 

Літаратура

1. Учебная программа дошкольного образования/Минстерство образования Республики Беларусь. – Минск: Нац. ин-т образования, 2012.
2. Старжынская, Н.С. Развитие речи и общения у детей дошкольного возраста: пособие для педагогов учреждений дошкольного образования/ Н.С. Старжынская, Д.Н. Дубинина. – Минск: Адукацыя і выхаванне, 2012.
3. Кахноўская, А.В. Этнакультурнае выхаванне і фарміраванне асноў патрыятызму ў дашкольнікаў: вучэб. – метад. дапаможнік/ А.В. Кахноўская, ДУА “Мінскі абл. ін-т развіцця адукацыі”. – Мінск: МАІРА, 2011.

 

 

Выкарыстанне

школьнага краязнаўчага музея

ў грамадзянска-патрыятычным выхаванні вучняў

( з вопыту работы)

 

 

 

 

 

 

                                                                       Серадзінскі У. С. – настаўнік гісторыі,

                                                            Босы І. Ч. – настаўнік беларускай мовы

                                                                                   і літаратуры

 

                                                                     Адрас установы адукацыі:

                                                                    Вул. Школьная, 4,

                                                                     В. Старыя Габы,

                                                                     Мядзельскі раён,

                                                                      Мінская вобл.

                                                                     Тэл.: 80179735138

                                                                    

                                  

 

 

 

 

 

Мядзел 2015

Анатацыя

 

 Пытанне, як выхоўваць вучня ў сучасных умовах, як прывіць падлеткам патрыятызм, ідэі гуманізму, хвалявала і хвалюе кожнага педагога. Задача фарміравання грамадзянскай сталасці школьнікаў, палітычнай і маральнай адказнасці ніколі не стаяла так востра, як цяпер, калі маладое пакаленне, як менш устойлівая частка насельніцтва, ўсё часцей уцягваецца ў розныя нефармальныя палітычныя рухі. Таму праблема грамадзянска-патрыятычнага выхаваня зараз асабліва актуальная і мае патрэбу ў асветніцкай і тлумачальнай рабоце .   Імкненне знайсці шляхі вырашэння гэтай праблемы, якія б адпавядалі сучасным сацыяльна-эканамічным і духоўным умовам нашага жыцця, і вызначыла тэму дадзенай работы.

   Цікавасць да айчыннай культуры, адраджэння гісторыка-культурнай спадчыны, вывучэння вытокаў роднай зямлі, слова, радаводу аб’яднала настаўнікаў, вучняў і іх бацькоў. Добрым падмуркам для фарміравання грамадзянска-патрыятычнай актыўнасці школьнікаў з’яўляецца гісторыка-краязнаўчы музей школы. Наш школьны музей сёння, дзякуючы вырашэнню праектаў сацыяльнай і гістарычнай накіраванасці, выкарыстанню актыўных форм і метадаў работы на аснове прынцыпаў інтэрактыўнасці, комплекснасці, праграмнасці, здольны выканаць місію сацыялізацыі асобы не шляхам засваення тэарэтычных ведаў, а ў актыўнай дзейнасці. Практычная накіраванасць і сістэмны падыход да арганізацыі работы школьнага музея дазволяюць знайсці мэтазгодныя сродкі выхаваўчай дзейнасці па фарміраванню ў вучняў актыўнай грамадзянскай пазіцыі.

Кожны класны кіраўнік, які працуе плённа і творча, мае багаты матэрыял правядзення мерапрыемстваў у школьным музеі, мерапрыемстваў з выкарыстаннем магчымасцей краязнаўчага музея. Удзельнікамі такіх мерапрыемстваў з’яўляюцца вучні, настаўнікі, бацькі.

Дадзены матэрыял адрасуецца ў першую чаргу настаўнікам і класным кіраўнікам, а таксама шырокаму колу зацікаўленых дадзенай праблемай людзей.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

З М Е С Т

 

 

                                                                                                                         Стар.

 

 

1.     Анатацыя...................................................................................................   2                                            

 

2.     Музей – гістарычная памяць народа, сімвал духоўнага багацця краіны………………………………………….................................................   4

 

3.   Значэнне школьнага краязнаўчага музея ў грамадзянска-патрыятычным выхаванні школьніка .....................................................................................   5

 

4.     Мэты і задачы ўстановы адукацыі па рабоце краязнаўчага музея ў грамадзянска-патрыятычным выхаванні вучняў............................................7

 

5.     Метады рэалізацыі грамадзянска-патрыятычнага выхавання сродкамі краязнаўчага музея..........................................................................................   8

 

6.     Формы работы Савета краязнаўчага музея.........................................   10

 

7.     Краязнаўстваяк сродаквыхавання грамадзянскасці і патрыятызму..12

 

8.     Заключэнне……………………………………………………………… 18

 

8.    Спіс літаратуры.......................................................................................   19

 

9.   Дадатак....................................................................................................   20

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Музей – гістарычная памяць народа, сімвал духоўнага багацця краіны

 

                                                 Не пагарджаць святым сваім мінулым,

                                                 А заслужыць яшчэ і вартым быць яго

 

                                                                                                 У. Караткевіч.

 

Якім жа павінен быць школьны музей, які б адпавядаў усім патрабаванням сучаснасці, у поўнай меры выконваў фукцыі выхаванца юнага грамадзяніна Рэспублікі Беларусь, патрыёта сваёй краіны?

Адказ напрошваецца сам сабою. Музей патрэбны рознапланавы, шматпрофільны і прысвечаны свайму краю. Такі музей будзе дапаможнікам і ў вучэбным працэсе, і ў паказальнай рабоце; стане цэнтрам краязнаўчай і пошукавай работы школы, яе асноўным асветніцкім і культурным цэнтрам. А гэта значыць, што ў школе павінен быць музей краязнаўчага накірунку.

Наш школьны краязнаўчы музей – гэта цудоўны дадатак да вывучэння цэлага шэрагу школьных прадметаў: гісторыі, геаграфіі, біялогіі, беларускай літаратуры, выяўленчага мастацтва. Экспанаты, сабраныя ў музеі , не размесціш у прадметным школьным кабінеце, не забяспечыш на працягу доўгага часу іх надзейнае захаванне. Штогод музей папаўняецца новымі экспанатамі, якія прывозуць вучні з розных куточкаў нашай краіны, з паходаў і падарожжаў. Гэта і матэрыялы археалагічныхраскопак, узоры карысных выкапняў і старадаўняй зброі, старыя грошы і дакументы, кнігі і шмат чаго іншага, якое звычайна гіне з цягам часу. А так гэтыя рэчы становяцца экспанатамі школьнага музея, дапамагаюць у вывучэнні школьных прадметаў, абуджаюць цікаўнасць вучняў да ведаў аб сваёй краіне.

Школьны краязнаўчы музей  расказвае аб гісторыі свайго паселішча. Гэта цікава не толькі вучням, а і ўсім жыхарам вёскі. Старыя рэчы і фотаздымкі, археапагічныя матэрыялы, радаводы асобных сем'яў, апісанні прыродных ці гістарычных помнікаў паселішча і яго ваколіц, гісторыя вуліц - ці ж не цікава пра гэта ведаць усім? I музей ад гэтага толькі выйграе, становіцца не падобным на іншыя. Аповяды аб выдатных людзях сваёй мясцовасці, аб іх лёсах і гістарычных падзеях даўніх часоў цікавяць кожнага наведвальніка.

Экспазіцыі школьнага краязнаўчага музея з’яўляюцца няпоўнымі без расказа аб сваёй роднай школе, яе традыцыях. Тут паказана гісторыя стварэння школы, усё тое, чым яна ганарыцца: лепшыя настаўнікі і вучні, школьныя дасягненні, традыцыі, уклад школы ў сістэму адукацыі, змены адукацыі з цягам часу. Да гэтага раздзела вучні абавязкова праяўляюць павышаную цікаўнасць, параўноўваючы свой час з мінулым. І такой школай з багатай гісторыяй вучні ганарацца.

Нарэшце, паколькі зараз імкліва мяняецца наша жыццё, у школьным музеі абавязкова прадстаўлены і рысы ранейшага побыту, народныя вырабы і абрады, абсталяванне жытла і ўзоры адзення, працоўныя прылады і выявы помнікаў старажытнасці. Падобныя экспазіцыі дапоўнены макетамі, каб можна было больш дакладна паказаць адрозненні старадаўняга побыту ад сённяшніх дзён.

Стварэнне і папаўненне экспанатамі краязнаўчага музея абавязкова актывізуе краязнаўчую і пошуковую работу ў школе, павялічвае цікаўнасць школьнікаў да вывучэння гісторыі сваёй краіны, свайго паселішча - гэта значыць да таго, з чаго і пачынаецца станаўленне патрыёта, грамадзяніна і асобы.

 

Значэнне школьнага краязнаўчага музея ў грамадзянска-патрыятычным выхаванні школьніка

Кожны музей выконвае важную ролю ў фарміраванні патрыятычнай асобы вучня. Праз ўдзел у стварэнні і папаўненні экспанатамі экспазіцый музея, выпрацоўцы тэксту экскурсій вучні больш дэталёва знаёмяцца з гісторыяй і культурай сваёй краіны, жыццём людзей у ёй і далучаюцца да агульнанацыянальных каштоўнасцей народа, становяцца болыш патрыятычна настроенымі; пачынаюць больш любіць сваю краіну, і яна ім становіцца даражэйшаю. Ад любові да малой радзімы - сваёй школы, свайго паселішча - яны пераносяць любоў да радзімы вялікай - Беларусі. Альбомы “Летапісанне родных мясцін", "Патрыёты Бацькаўшчыны", "Адраджэнне культурных традыцый" і "Прыродная спадчына" даюць матывацыю да болып дасканалага вывучэння сваёй Радзімы, да стварэння на базе краязнаўчай і пошукавай работы новых экспазіцый музея, папаўнення новымі матэрыяламі ўжо існуючых. Адначасова ў вучняў выхоўваюцца лепшыя маральна- патрыятычныя якасці, любоў да Бацькаўшчыны. Без ведання сваёй краіны нельга стаць яе патрыётам.

 

№№ п/п	План работы	Тэрмін выканання	Адказны за выкананне	Заўвагі
І. Арганізацыйная работа
1	Выбраць Савет музея	Да 01.10.	Заг. музея
2	Праводзіць паседжанні Савета музея	Пастаянна	Заг. Музея Ст. С/музея
ІІ.Вучэбна-даследчая і пошукавая работа
1	Папаўняць фонды музея	Пастаянна	Заг. Музея, Савет музея, Вучні школы
2	Прыняць удзел у раённай вучнёўскай канферэнцыі па гісторыі і грамадазнаўству	Красавік, 2023 г.	Заг. музея
ІІІ.Экспазіцыйная работа
1	Арганізаваць часовыя перасоўныя выставы: а) да Дня Канстытуцыі;   б) да Дня яднання Беларусі і Расіі; б) да Дня Перамогі.	Сакавік, 2023 г. Красавік 2023 г. Май, 2023 г.	Заг. Музея, Савет музея Заг. Музея, Савет музея Заг. Музея, Савет музея
2	Працягваць аднаўленне экспазіцый	Пастаянна	Заг. Музея, Савет музея
ІV.Экскурсійная работа
1	Стварыць групу экскурсаводаў	Верасень-кастрычнік,2022г.	Заг. музея
2	Арганізоўваць і праводзіць экскурсіі	Пастаянна	Экскурсаводы
3	Арганізаваць экускурсію ў Мінск,	Кастрычнік, 2022 г.	Заг. Музея, Савет музея
V.Масавая работа
1	Праводзіць пазакласныя мерапрыемствы ў музеі	Пастаянна	Кл. кіраўнікі,кіраўнікі гурткоў

 

 

У нашых умовах роля школьнага музея ўвесь час узрастае, таму што менавіта праз музей можна давесці да школьнікаў веды па гісторыі і культуры свайго народа і паказаць іх у больш цікавай, чым на уроках, форме. Тым больш, што музей заўсёды будзе побач, у любы час школьнага жыцця.

Ёсць яшчэ адна ўзаемасувязь: лепш ведаеш сваю краіну, больш яе любіш — больш карыснага можаш ёй і прынесці, больш будзеш ёю даражыць і не дапусціш ні разбурэння гістарычных помнікаў, ні кінутага смецця на беразе прыгожага возера, таму што ўсё гэта будзе прыносіць шкоду тваёй зямлі, тваёй Айчыне.

З такіх вось глыбокіх ведаў пра сваю краіну і пачынаецца патрыятызм, закладваюцца асновы маральнасці і вырастання ў будучым з падлетка асобы, адказнай за сваю краіну.

Краязнаўчы музей школы праводзіць вялікую работу па выхаванні школьнікаў. Акрамя зкскурсій, у ім праводзяцца прадметныя урокі, пазакласныя мерапрыемствы, школьныя святы і вечарыны, ладзяцца семінары і сустрэчы са знакамітымі людзьмі, ставяцца спектаклі, арганізуюцца выставы. У памяшканні музея працуюць гурткі “Музеязнаўства” і “Краязнаўства”. Ен стаў арганізатарам пошуковай і даследчай работы вучняў, штабам экспедыцыі "Наш край", своеасаблівым культурна-асветніцкім цэнтрам школы.

Акрамя даследчай і пошуковай работы музей узначаліў шэфства школьнікаў над ветэранамі вайны, мемарыяльнымі дошкамі і помнікамі ў ваколіцах школы, матэрыялы аб якіх захоўваюцца ў школьным музеі; вучні праводзяць экскурсіі , прымаюць удзел у разнастайных акцыях і конкурсах, пысвечаных роднаму краю.

Кожны павінен любіць сваю малую Радзіму, быць яе патрыётам, клапаціцца пра захаванне гістарычнай спадчыны. І любоў да роднага краю пачынаецца з маленства, са школьных гадоў. Менавіта тады ў свядомасці юнага жыхара закладваюцца асновы патрыятызму і маральнасці, асновы грамадзянства. Дапамагаюць гэта рабіць бацькі дзіцяці, уся выхаваўчая сістэма школы, курсы школьных прадметаў і пазашкольныя мерапрыемствы.

 

Мэты і задачы ўстановы адукацыі па рабоце краязнаўчага музея ў грамадзянска-патрыятычным выхаванні вучняў

 

Наша ўстанова адукацыі ставіць сваёй мэтай ствараць арганізацыйна-педагагічныя ўмовы для дзейнасці школьнага краязнаўчага музея, накіраваныя на фарміраванне актыўнай грамадзянскай пазіцыі вучняў

 

Задачы :

 

• Вывучыць навукова- метадычную літаратуру па дадзенай тэматыцы.

 

• Арганізаваць ажыццяўленне сукупнасці фондавай, асветніцкай, экспазіцыйнай работы школьнага музея, накіраванай на фарміраванне патрыета і грамадзяніна.

 

• З мэтай аховы помнікаў гісторыі, культуры і прыроды роднага краю праводзіць культурна-асветніцкую работу сярод вучняў, іх бацькоў, насельніцтва.

 

• Адбіраць формы і метады пошукавай, збіральніцкай, даследчай дзейнасці, накіраванай на выхаванне ў моладзі пачуцця грамадзянскасці і патрыятызму, павагі і беражлівых адносін да роднай культуры.

 

• Даследаваць і захоўваць традыцыі і звычаі роднага краю, увекавечваць памяць асоб, якія ўнеслі вялікі ўклад у развіцце грамадства.

 

• Забяспечыць актыўны ўдзел вучняў у інтэлектуальным жыцці школы, дастойнае прадстаўленне яе на канферэнцыях, фестывалях, конкурсах навукова-даследчых і творчых работ грамадзянскай накіраванасці

 

• Развіваць формы ўзаемадзеяння школьнага музея з установамі культуры, архівамі, навукова-даследчымі арганізацыямі і грамадскімі аб’яднаннямі; распаўсюджваць вопыт работы школьнага музея сярод адукацыйных устаноў раена.

 

• На аснове выкарыстання інфармацыйных тэхналогій арганізаваць дзейнасць па папулярызацыі прапагандысцкай работы школьнага музея па фарміраванню актыўнай грамадзянскай пазіцыі.

 

 

Метады рэалізацыі грамадзянска-патрыятычнага выхавання сродкамі краязнаўчага музея

 

Тэарэтычныя:

 

• вывучэнне гістарычнай, навуковай і псіхолага-педагагічная літаратуры па дадзенай праблеме;

 

• азнаямленне з банкам   дадзеных аб існуючых формах абмену вопытам работы школьных музеяў агульнаадукацыйных устаноў.

 

• экспедыцыі з мэтай папаўнення экспазіцыі музея;

 

• фарміруючы эксперымент, сістэматызаваць змест і вынікі дзейнасці;

 

• актывізацыя пошукава-даследчай дзейнасці вучняў і ўзбагачэнне на гэтай аснове экспазіцыі музея, мэтазгоднае выкарыстанне яе для фарміравання ў вучняў пачуцця высокай маральнасці, актыўнай грамадзянскай пазіцыі;

 

• удзел вучняў у навукова-практычных канферэнцыях, конкурсах грамадзянскай накіраванасці

 

Дыягнастычныя:

 

• анкетаванне, вопыты-назіранні, выкарыстанне сучасных інфармацыйных тэхналогій з мэтай забеспячэння сецявога ўзаемадзеяння школьных музеяў раена

 

Тэхналагічныя:

 

1.     Нарматыўныя дакументы Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь.

 

2.     Метадычная літаратура па арганізацыі работы школьнага музея

 

3.     Павышэнне кваліфікацыі праз удзел у раенных мерапрыемствах.

 

Матэрыяльна-тэхнічныя:

 

1. Экспанаты школьнага музея, сабраныя ў музей вучнямі школы, педагогамі, бацькоўскай грамадскасцю

 

2. Матэрыяльна-тэхнічная база школы (памяшканне пад школьны музей, камп’ютарная і капіравальная тэхніка, фота- і відэатэхніка).

 

У музеі вядзецца летапіс школы. Яна багата ілюстравана здымкамі. Кожнае школьнае свята знаходзіць адлюстраванне ў фотавыставе. З пачатку навучальнага года была праведзена выстава малюнкаў “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”.

Абзорная экскурсія па музею.   Сення, у час нацыянальна-культурнага адраджэння Беларусі вельмі важна звярнуць увагу на разнастайнае багацце традыцыйнай народнай культуры. Даследаванні нашых вучняў не абмяжоўваюцца сценамі школы. Пазнаеміўшыся з тымі ці іншымі відамі народнага мастацтва, яны замацоўваюць веды паходамі ў іншыя музеі і па родным краі. Да дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва прынята адносіць адзенне, хатняе начынне, посуд і іншыя рэчы побыту, аздобленыя тканым, вышываным, разблёным, маляваным дэкорам або прыгожыя проста дзякуючы ўдалай форме ці зграбнаму сілуэту. Зусім неабавязкова, каб усе названыя вырабы мелі нейкі дэкор – маляваны, разьблёны ці вышываны. У музеі сабраны драўляныя лыжкі і гліняныя збанкі, якія не маюць дэкору, але звяртаюць на сябе ўвагу дасканаласцю, прадуманасцю формы. Мастацтва народа жыло і развівалася. Стваралася яно народнымі майстрамі – разьбярамі, ганчарамі, ткачыхамі. Народнае мастацтва жыве і сення. Жыве яно і ў нашай школе. З бытавой пластыкі ў музеі сабраны драўляныя лыжкі і іх разнавіднасць – апалонікі, дзяўбана-разьблёныя рэчы: ступы. З ганчарных вырабаў у музеі сабраны збанкі, гарлачы, міскі. Гурткоўцы не проста сабралі іх у музейную калекцыю, а і пацікавіліся, дзе знаходзіліся ганчарныя цэнтры на тэрыторыі Беларусі. Кафля з’явілася ў 13-14ст. і хутка была   распаўсюджана на тэрыторыі Беларусі. Кавалачкі кафлі захоўваюцца і ў нашым музеі. Мастацтва вырабу глінянай цацкі – адно з найстаражытнейшых. Гэта могуць быць фігуркі коней, сабак, іншых свойскіх жывел. Можна ганарыцца тым, што сярод гліняных цацак есць і зробленыя мясцовым майстрам-умельцам Дабранскім У. В.

    Беларуская народная культура – самабытная з’ява ў сузор’і нацыянальных культур. У нашым музеі сабраны рэчы для вядзення гаспадаркі, прылады працы, якія можна было сустрэць амаль у кожнай сялянскай хаце. Тут рыдлеўка, граблі, серп, свяцільні, сталовы посуд, грэбні, прасы, ткацкія прылады, адзенне, абутак і многае іншае, неабходнае ў сялянскай гаспадарцы. Сабрана ў музеі таксама калекцыя манет. Найбольшую колькасць складае калекцыя прылад для ткацтва і самі тканіны.     У музеі есць калекцыя ручнікоў, абрусы, сурвэткі, фіранкі, посцілка і іншыя вырабы.

 

Формы работы Савета краязнаўчага музея

 

• Выстава – адна з форм эстэтычнага выхавання, якая дапамагала весці прапаганду сярод вучняў. Пасля чарговай выставы вучні школы больш актыўна прымаюць удзел у папаўненні музея экспанатамі

 

• Насценная газета – у якой мноства дэталей аб жыцці гурткоў “Музеязнаўства” і “Краязнаўства”, вынікі конкурсаў ілюстратараў і чытальнікаў, вершы юных паэтаў і многае іншае.

 

• Міні-тэатр – у якім дэкламуюцца ўрыўкі з твораў, чытаюцца вершы, проза, суправаджаецца гэта паказам музейных экспанатаў. Ён стаў дарадчыкам у стварэнні цудоўнага фальклорнага асяроддзя, дапамагае успрымаць народную культуру, спрыяе творчаму развіццю і паглыбленню ведаў аб родным краі

 

• Актыўны ўдзел у рабоце грамадскіх аб’яднанняў “БРПА”, “БРСМ”

 

• Экскурсіі – абзорныя, тэматычныя.

 

• Віктарыны (па творах вядомых беларускіх пісьменнікаў)

 

• Паездкі – з мэтай збору дадатковых матэрыялаў; з мэтай знаемства з памятнымі месцамі.

 

• Летапіс школы

 

• Цесная сувязь з ветэранамі

 

• Падарожжы - Мірскі замак, Навагрудак, Полацк, Будслаў і інш.

 

• Традыцыйны ўрок-свята “Зямля пад белымі крыламі”

 

• Сустрэчы з майстрамі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва

 

• Удзел у навукова-практычных канферэнцыя

 

• Гадзіны народнага фальклору, турніры знаўцаў прыказак і прымавак, беларускіх казак.
• Святкаванні юбілейных дат беларускіх пісьменнікаў

 

• Правядзенне цыклаў мерапрыемстваў, прысвечаных святам і абрадам беларусаў.

  

Школьны музей забяспечвае вучням стварэнне асяроддзя, спрыяльнага для творчага развіцця. Экспазіцыя музея знаходзіцца ў асобным памяшканні . Яна размешчана па тэматычным прынцыпе, але кожны экспанат раскрывае той ці іншы бок таленту беларускага народа.   Галоўная перавага тэматычнага экспазіцыйнага прынцыпу ў тым, што ён дае магчымасць больш поўна раскрыць багаты духоўны свет жыцця нашых продкаў, якія пакінулі нам незлічоныя скарбы творчасці, а таксама ўзоры дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Нягледзячы на тое, што наш музей расказвае аб жыцці і прыладах працы нашых продкаў, іх мастацкіх здольнасцях, мы імкнемся да таго, каб кола інтарэсаў нашых вучняў пашыралася, каб традыцыі народнага мастацтва знайшлі свой практычны працяг ў школе. Некаторыя віды творчасці, што не патрабуюць складаных прыстасаванняў і інструментаў (саломапляценне, інкрустацыя) даступныя нават малодшым школьнікам. Гэта дае магчымасць не толькі глыбей спасцігнуць сакрэты таго ці іншага рамяства, але і вырашаць праблему пераемнасці традыцый.

       Наш музей – гэта і навукова-даследчая ўстанова. З мэтай вывучэння гістарычнага мінулага беларускага народа, фарміравання патрыятычных адносін да Айчыны, выхавання павагі да абаронцаў Радзімы вучні школы ўдзельнічалі ў акцыі “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”. У рамках гэтай акцыі вучні школы прынялі ўдзел у конкурсе даследчых работ, прысвечаных 100-годдзю перанясення мошчаў Еўфрасінні Полацкай. За апошнія гады ў музеі праведзены наступныя выхаваўчыя мерапрыемствы (гл. Дадатак):

• Свая гульня “Чалавек на сваёй зямлі” (Роўда А. В., кл. кіраўнік 7 класа)
• Бліц-турнір “Я – грамадзянін Рэспублікі Беларусь” (Ярмаковіч А. А., педагог-арганізатар)
• Вусны часопіс “Наша Канстытуцыя” (Варабей Н. Б., кл. кіраўнік 8 класа)
• “Зямля пад белымі крыламі” (гульнёва-пазнавальная праграма ў 4 класе, кл. кіраўнік – Леановіч Н. Б.)
• Інтэлектуальна-пазнавальная гульня “Беларусь – краіна маёй будучыні” ( Карабейнік С. М., кл. кіраўнік 9 класа)
• Патрыятычная гульня “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”

         (Крывашэева Ж.У., настаўнік пачатковых класаў)

• “Хвала рукам, што пахнуць хлебам” (мерапрыемства для вучняў 6-8 класаў, Босы І. Ч., настаўнік бел. мовы і літаратуры)
• “Бераг белых буслоў…” (выхаваўчае мерапрыемства да гадавіны Чарнобыльскай аварыі, Качарго М. І., кл. кіраўнік 6 класа)
• “Беларусь у лічбах і фактах” (пазнавальная гульня, Качарго Т. Я., настаўнік пачатковых класаў)

Краязнаўстваяк сродак

выхавання грамадзянскасці і патрыятызму

 

 

Сучаснай школе адведзена роля выхавальніка творчай, маральнай, нацыянальна свядомай, патрыятычнай асобы, якая павінна валодаць многімі якасцямі, і сярод іх на першым месцы знаходзіцца грамадзянская культура. На жаль, сёння такія якасці, як грамадзянскасць, патрыятызм, якімі мы раней ганарыліся, праходзяць сур’ёзныя выпрабаванні. Моладзь знаходзіцца ў няпростай сітуацыі, спрабуючы набыць жыццёвыя арыенціры. Дапамагчы зрабіць правільны выбар на гэтым складаным шляху станаўлення асобы грамадзяніна закліканы мы, настаўнікі. Патрыятызм – найважнейшая маральная якасць чалавека. Беларускі асветнік Ф.Скарына лічыў, што пачуццё патрыятызму яднае чалавека са сваёй зямлёй, умацоўвае любоў да Радзімы, нараджае імкненне абараняць яе. Патрыятызм уключае ў сябе паважлівыя адносіны да роднай мовы; замілаванне да тых мясцін, дзе чалавек нарадзіўся і вырас; грамадзянскія пачуцці; гонар за сацыяльныя і культурныя дасягненні Радзімы; павагу да гістарычнага мінулага сваей краіны і атрыманых у спадчыну традыцый; імкненне прысвячаць сваю працу, сілы і здольнасці росквіту Радзімы.    У нашай школе для гэтага робіцца нямала: праводзіцца шмат мерапрыемстваў інформацыйна-прапагандысцкай, ваенна-патрыятычнай, грамадзянска-прававой і краязнаўчай накіраванасці. Гэта інфармацыйныя гадзіны, урокі дзяржаўнай сімволікі, сустрэчы з ветэранамі, пошукавая работа ў музеі, вахты памяці, спартакіяды, паходы па месцах баявой славы .

Але ідэалагічнае суправаджэнне вучэбна-выхаваўчай работы патрабуе пошуку новых форм і метадаў. Так, вучні яшчэ мала цікавяцца гісторыяй і культурай сваёй Айчыны, часам не ведаюць асноўныя грамадзянскія правы і абавязкі. Гэта сведчыць аб тым, што ў развіцці грамадзянска-патрыятычнага руху яшчэ ёсць рэзервы. Радзіма – гэта тэрыторыя, геаграфічная прастора, дзе чалавек нарадзіўся, сацыяльна-духоўнае асяроддзе, у якім ён вырас, жыве і выхоўваецца. Умоўна адрозніваюць вялікаю і малую Радзіму. Пад вялікай Радзімай маюць на ўвазе краіну, дзе чалавек вырас, жыве і якая стала для яго роднай і блізкай. Малая Радзіма – гэта месца нараджэння і станаўлення чалавека як асобы, гэта родная хата і родная школа. Любоў да Радзімы ў чалавека перш за ўсё звязваецца з родным краем, з мясцінамі, дзе прайшло яго дзяцінства, менавіта таму вялікую ўвагу мы павінны ўдзяляць развіццю турысцка-краязнаўчай і пошукавай работы. Зараз яна ажыццяўляецца ў рамках рэспубліканскай акцыі навучэнскай моладзі «Жыву ў Беларусі і тым ганаруся».

У школе працуе гурток “Музеязнаўства”, якім кіруе загадчык музея Серадзінскі У. С. План работы дадзенага гуртка прадстаўлены ніжэй:

 

№№ п/п	Тэма, раздзел праграмы	Колькасць гадзін
І. УВОДЗІНЫ.		2
1	Роля музея ў захаванні агульначалавечай спадчыны. Месца музея ў сучасным грамадстве.	1
2	Музеялогія як навуковая дысцыпліна і яе месца ў сістэме навук.	1
ІІ. ГІСТОРЫЯ МУЗЕЙНАЙ СПРАВЫ.		9
1	Гісторыя ўзнікнення і развіцця музея.	1
2	Асаблівасці развіцця музейнай справы ў розных рэгіёнах свету.	1
3	Міжнародныя музейныя ўстановы.	1
4	Музейная перыёдыка. Буйнейшыя музеі свету.	1
5	Знаёмства з экспазіцыяй музея Вялікай Айчыннай вайны ў Мінску па відэафільму. Параўнанне з аналагічнымі экспазіцыямі музеяў у Кіеве і на Паклоннай гары ў Маскве.	1
6	Знаёмства з экспазіцыяў Беларускага мастацкага музея ў Мінску па фотаальбомах і відэафільму.	1
7	Знаёмства з экспазіцыяй музейнага комплекса “Брэсцкая крэпасць – герой” па фотаальбомах і відэафільму “Брэсцкая крэпасць”.	1
8	Прагляд відэафільма “Музеі Еўропы”.	1
9	Завочнае падарожжа па музеях Беларусі.	1
ІІІ. ГІСТОРЫЯ МУЗЕЙНАЙ СПРАВЫ НА БЕЛАРУСІ.		4
1	Музеі другой паловы XVIII – першай паловы ХХ ст.	1
2	Выдатныя краязнаўцы Беларусі.	1
3	Развіццё краязнаўства на Мядзельшчыне.	1
4	Культурная палітыка Рэспублікі Беларусь і яе ўплыў на музейную справу.	1
IV. СІСТЭМА АРГАНІЗАЦЫІ МУЗЕЙНАЙ СПРАВЫ Ў СУЧАСНАЙ БЕЛАРУСІ.		14
1	Класіфікацыя музеяў.	1
2	Тыпы музеяў.	1
3	Музейная сетка Беларусі.	1
4	Катэгорыі музея.	1
5	Экскурсія ў школьныя музеі ДУА “Будслаўская сярэдняя агульнаадукацыйная школа імя Паўліны Мядзёлкі”	4
6	Экскурсія ў школьны музей ДУА “Мядзельская сярэдняя агульнаадукацыйная школа №1 імя Уладзіміра Дубоўкі” і Мядзельскі раённы музей народнай славы.	4
7	Віртуальная экскурсія ў літаратурныя музеі Янкі Купалы і Якуба Коласа.	1
8	Віртуальная экскурсія ў музей народнай архітэктуры і побыту.	1
V. СТРУКТУРА МУЗЕЯ.		2
1	Дырэкцыя музея і яе статус.	1
2	Навуковыя аддзелы, іх месца ў структуры музея.	1
VI. НАВУКОВА – ФОНДАВАЯ РАБОТА.		30
1	Заканадаўства Рэспублікі Беларусь аб музейнай дзейнасці.	1
2	Фарміраванне фондавага збору.	1
3	Склад і структура музейных фондаў.	1
4	Захаванне музейных прадметаў.	1
5	Экскурсія ў фондасховішча музея Народнай славы г.Мядзел	4
6	Знаёмства з правіламі захавання музейных прадметаў.	2
7	Знаёмства з работай супрацоўнікаў музейных фондаў.	2
8	Работа ў фондасховішчы школьнага музея.	7
9	Падрыхтоўка да школьнай экспедыцыі па збору экспанатаў.	3
10	Выхад у “поле” – экспедыцыя ў месца збору экспанатаў.	4
11	Апрацоўка сабраных прадметаў.	4
VII. НАВУКОВА – ЭКСПАЗІЦЫЙНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ.		14
1	Тыпы музейнай экспазіцыі.	1
2	Навуковае праектаванне экспазіцыі.	1
3	Мастацкае праектаванне экспазіцыі.	1
4	Тэхнічныя сродкі ў экспазіцыі.	1
5	Мадэрнізацыя экспазіцыі.	1
6	Падрыхтоўка экспазіцыі “Свет маіх захапленняў”	9
VIII. КУЛЬТУРНА – АДУКАЦЫЙНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ МУЗЕЯЎ. МУЗЕЙНАЯ ПЕДАГОГІКА.		14
1	Дзейнасць музея з аўдыторыяй.	1
2	Музейная педагогіка як навуковая дысцыпліна.	1
3	Формы культурна-адукацыйнай дзейнасці музея.	1
4	Методыка падрыхтоўкі экскурсіі.	1
5	Методыка правядзення экскурсіі.	1
6	Дзіцячы музей.	1
7	Распрацоўка тэксту экскурсіі па школьным музеі.	2
8	Падрыхтоўка і правядзенне экскурсіі.	2
9	Падрыхтоўка да музейнага свята.	2
10	Правядзенне музейнага свята.	2
ІХ. МУЗЕЙ УСТАНОВЫ АДУКАЦЫІ.		18
1	Нарматыўныя акты. Профіль і статус музея.	1
2	Асаблівасці экспазіцыйнай работы школьнага музея.	1
3	Формы выкарыстання музея ўстановы адукацыі ў вучэбным і выхаваўчым працэсах.	1
4	Арганізацыя розных відаў музейнай работы ў школе.	1
5	Падрыхтоўка і правядзенне вучэбнай экскурсіі.	2
6	Падрыхтоўка і правядзенне ўрока-экскурсіі.	2
7	Падрыхтоўка паведамленняў, неабходных для ўрока па заданні настаўніка, на аснове самастойнай работы ў музеі.	2
8	Падрыхтоўка да Тыдня гісторыі і грамадазнаўства.	3
9	Правядзенне Тыдня гісторыі і грамадазнаўства.	5
Х. ВЫНІКОВЫ ЗАНЯТАК.		1

 

 

У школе шмат гадоў працуе гурток «Краязнаўства» (зараз яго ўзначальвае настаўнік Варабей Н. Б.). Мэта заняткаў названага гуртка – арганізаваць     імкненне школьнікаў да самапазнання, дапамагчы ім атрымаць па магчымасці поўныя веды аб мясцовасці, дзе яны нарадзіліся і жывуць, вызначыць адметнасць і самабытнасць культурнага асяроддзя, што іх акружае, паказаць значнасць яго для нацыянальнай і агульначалавечай культуры, выхаваць адказнасць за захаванне гістарычнай спадчыны.        Праграма краязнаўчага гуртка прадугледжвае усебаковае вывучэнне свайго краю: яго прыродных і эканамічных рэсурсаў, дэмаграфічных і культурных асаблівасцей, гісторыі грамадскага жыцця і перспектыў далейшага развіцця. Яна ахоплівае шырокае кола пытанняў, што тычацца гісторыі, этнаграфіі, культуры, прыроды, насельніцтва, прамысловасці, сельскай гаспадаркі і іншых. Выкарыстоўваецца краязнаўства і ў выхаваўчай рабоце, пры правядзенні класных і інфармацыйных гадзін. Пры гэтым выбіраецца тэма, якая можа зацікавіць вучняў і па якой назапашана дастаткова матэрыялу. Выхаваўчыя задачы непасрэдна узаемазвязаны з тэмай, але галоўнае, каб яны абуджалі ў дзяцей павагу да родных мясцін, канкрэтных тапанімічных назваў, помнікаў, людзей. Вельмі важна, каб вучні зацікавіліся сваім уласным радаводам. Пры правядзенні выхаваўчых гадзін выкарыстоўваюцца розныя формы, але найчасцей - гутаркі і віктарыны. Зразумела, што да такой выхаваўчай гадзіны трэба добра падрыхтавацца. Ніжэй прыводзім план работы гуртка “Краязнаўства” ДУА “Старагабскі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад – САШ” на 2010/2011 навучальны год:

 

 

№ п/п	Тэма, раздзел праграмы	Колькасць гадзін
1	Насельніцтва краю. Колькасць і нацыянальны склад, адукацыя	1
2	Сучасныя дэмаграфічныя праблемы Беларусі, нацыянальны склад, асаблівасці быту, абрадаў, адзення прадстаўнікоў розных нацыянальнасцей краіны	1
3	Народны каляндар. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы ў населеных пунктах, іх антапаніміка. Знакамітыя землякі	1
4	Экскурсія ў школьны краязнаўчы музей	1
5	Практычная работа. Вывучэнне свайго прозвішча, складанне свайго радаслоўнага дрэва	1
6	Практычная работа. Збор этнаграфічнага матэрыялу і апісанне прылад працы, адзення, посуду	1
7	Практычная работа. Запіс твораў вуснай народнай творчасці, расказаных прадстаўнікамі розных нацыянальнасцей	1
8	Практычная работа. Падрыхтоўка і правядзенне аднаго са святаў народнага календара	1
9	Тапанімічныя асаблівасці. Асаблівасці тапанімікі населеных пунктаў. Знаёмства з літаратурнымі крыніцамі па тапаніміцы Беларусі	1
10	Аналіз мясцовых тапонімаў і ўзнаўленне на яго аснове першапачатковага характару таго ці іншага населенага пункта	1
11 – 12	Практычная работа. Складанне тапанімічнай картатэкі назваў населеных пунктаў сваёй мясцовасці	2
13	Асаблівасці забудовы населеных пунктаў. Тыпы населеных пунктаў сваёй мясцовасці, іх форма, планіроўка. Час узнікнення населеных пунктаў, асаблівасці забудовы жылля	1
14	Помнікі архітэктуры свайго краю. Археалагічныя помнікі наваколля (раёна)	1
15	Практычная работа. Збор рэпрадукцый старадаўніх гравюр, карцін, паштовак з адлюстраваннем асобных вёсак, дамоў	1
16	Практычная работа. Апісанне помнікаў архітэктуры, фатаграфаванне забудоў рознага часу	1
17	Мінулае нашага краю. Знаёмства з літаратурай па гісторыі краю	1
18	Важнейшыя гістарычныя падзеі, якія адбываліся на тэрыторыі краю	1
19 – 20	Практычная работа. Запіс і абагульненне гутарак са старажыламі	2
21	Наш край у гады вялікай Айчыннай вайны. Партызанская барацьба мясцовага насельніцтва з нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Знакамітыя землякі – удзельнікі тагачасных падзей	1
22	Практычная работа. Работа з архіўным матэрыялам, аналіз мемуарнай літаратуры	1
23	Практычная работа. Гутаркі з удзельнікамі Вялікай Айчыннай вйны і іх апрацоўка	1
24	Працоўныя будні краю. Сучасны стан народнай гаспадаркі, яе праблемы. Знакамітыя людзі ў сваёй прафесіі	1
25 – 26	Практычная работа. Запіс і апрацоўка гутарак з ветэранамі працы, перадавікамі вытворчасці	2
27 – 28	Вывучэнне і апісанне сельскагаспадарчага прадпрыемства	2
29	Практычная работа. Запіс і абагульненне гутарак з працоўнымі гаспадаркі, афармленне фотаальбома	1
30	Культура, літаратура і мастацтва краю. Знакамітыя вучоныя, артысты, мастакі, паэты і пісьменнікі – ураджэнцы краю	1
31	Вусная народная творчасць. Народныя веды	1
32	Экскурсіі ў музеі, ва ўстановы культуры	1
33	Практычная работа. Выпуск рукапіснага часопіса	1
34	Правядзенне краязнаўчай вечарыны	1
35	Падвядзенне вынікаў работы. Выстава рукапісных часопісаў, фотаальбомаў у школьным музеі	1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Заключэнне

 

       Такім чынам, у нашых умовах роля школьнага музея ўвесь час узрастае, таму што менавіта праз яго можна давесці да школьнікаў веды па гісторыі і культуры нашага народа і паказаць іх у больш цікавай, чым на уроках, форме.   Тым больш, што музей заўсёды будзе побач, у любы час школьнага жыцця. А пры шырокім выкарыстанні інфармацыйных тэхналогій, дзякуючы ажыццяўленню сецявога ўзаемадзеяння з установамі адукацыі раёна, музей ператворыцца ў сапраўдны цэнтр фарміравання актыўнай грамадзянскай пазіцыі вучняў.

Трэба яшчэ дадаць, што ў краязнаўчых справах вельмі важна не толькі збіранне інфармацыі ці рэчаў, а іх сістэматызацыя, аналіз, параўнанне з агульнымі працэсамі ў гісторыі Айчыны і сусветнай гісторыі, выяўленне, што агульнае, што спецыфічнае . Адсюль мы выходзім на разуменне таго, у чым унікальнасць таго куточка зямлі, на якім мы жывем, чым тлумачыцца яго спецыфіка і непаўторнасць.

Ці ёсць сэнс у справе краязнаўчай работы? Адказ на гэтае пытанне толькі станоўчы, бо выхаванне патрыятызму, нацыянальнай свядомасці – справа хоць і складаная, але вельмі неабходная.                          

 

 

 

 

 

 

 

 С П І С   Л І Т А Р А Т У Р Ы

 

 

Барчук, А.Л., Грудзінскі, М.У. Грамадзянскае выхаванне школьнікаў. –Мн., 2004. – 96 с.

 

Васичева, Э.В., Иванова, Л.М., Соколова, Т.А. Музейная педагогика в образовательном пространстве школы / Методист. – № 7. – 2007.– С. 53-59.

 

Голышева, Л. Б. Музейная педагогика/ Преподавание истории в школе № 2, 2003 г. – С.6 – 25.

 

Грамадзянскае выхаванне школьнікаў: Дапам. для настаўнікаў і выхавальнікаў // Прудко Т.М. – Мн., 2000. – 70 с.

 

Малініч, В Сябруюць школа і музей [Тэкст] / В. Малініч // Прыдняпроўская ніва. – 2002. – 24 крас. – С. 2.

 

Музей образовательного учреждения. Проблемы, опыт, перспективы. Сборник нормативно - правовых и методических материалов. Новосибирск, НИПК и ПРО, 2004.

 

Патрыятычнае выхаванне ў школе. // Праблемы выкладання. –2003. -№ 4. – С. 14 -25.

 

Следзевский, И.В. Гражданско-патриотичнеское воспитание детей и молодежи: проблемы и стратегия / И.В.   Следзевский // Преподавание истории в школе. – 2007. – № 7. – С. 10-15.

 

Туманов, Е.Е., Школьный музей, М, 2002.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ДАДАТАК

(сцэнарыі мерапрыемстваў на гармадзянска-патрыятычную тэматыку)

 

 

• Свая гульня “Чалавек на сваёй зямлі” (Роўда А. В., кл. кіраўнік 7 класа)

 

• Бліц-турнір “Я – грамадзянін Рэспублікі Беларусь” (Ярмаковіч А. А., педагог-арганізатар)

 

• Вусны часопіс “Наша Канстытуцыя” (Варабей Н. Б., кл. кіраўнік 8 класа)

 

• “Зямля пад белымі крыламі” (гульнёва-пазнавальная праграма ў 4 класе, кл. кіраўнік – Леановіч Н. Б.)

 

• Інтэлектуальна-пазнавальная гульня “Беларусь – краіна маёй будучыні” ( Карабейнік С. М., кл. кіраўнік 9 класа)

 

• Патрыятычная гульня “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”

         (Крывашэева Ж.У., настаўнік пачатковых класаў)

 

• “Хвала рукам, што пахнуць хлебам” (мерапрыемства для вучняў 6-8 класаў, Босы І. Ч., настаўнік бел. мовы і літаратуры)

 

• “Бераг белых буслоў…” (выхаваўчае мерапрыемства да гадавіны Чарнобыльскай аварыі, Качарго М. І., кл. кіраўнік 6 класа)

 

• “Беларусь у лічбах і фактах” (пазнавальная гульня, Качарго Т. Я., настаўнік пачатковых класаў)

 

 

 

 

Сведения

о работе ресурсного центра на базе ГУО «Старогабский учебно-педагогический комплекс

детский сад – средняя школа» в 2017/2018 учебном году

 

 

№ п/п	Название учреждения образования (на базе которого создан ресурсный центр)	Ф.И.О. директора, контактный телефон	Ф.И.О. руководителя центра, контактный телефон	Направление деятельности центра	График работы центра (указать дни недели, время работы)	Почтовый              и электронный адрес
	ГУО «Старогабский учебно-педагогический комплекс детский сад – средняя школа»	Уласовец Татьяна Николаевна; 80179735202	Босый Иван Чеславович, заместитель директора; 80179735138	Гражданско-патриотическое  воспитание	Понедельник – пятница 9.00 – 16.20; Суббота 9.00 – 13.00	222393, аг. Старые Габы, ул. Школьная, 4; stgaby@myadel.edu.by

 

 

Директор                                                Т. Н. Уласовец

 

 

 

Пералік 

метадычных распрацовак рэсурснага цэнтра паграмадзянска-патрыятычным выхаванні

 

1. “Каб любіць Беларусь нашу мілую”. Прыродазнаўчы турнір.
2. “Беларусь – мая Радзіма”. Педагагічная майстэрня. (Пазакласнае мерапрыемства для вучняў 5 – 8 класаў).
3. “Ці маем мы права забыць?”. Завочная экскурсія ў Брэсцкую крэпасць.
4. “Праз смугу стагоддзяў”. Інтэлектуальная гульня “Што? Дзе? Калі?” ў 10 – 11 класах, прысвечаная жыццю і дзейнасці Ефрасінні Полацкай.
5. “Падарожжа па родным краі”. Тэст у рамках пятага этапа Усебеларускай турысцка-краязнаўчайэкспедыцыі “Наш край”.
6. “Грамадзянска-патрыятычнае выхаванне моладзі сродкамі турызму, краязнаўства і экскурсійнай работы” . З вопыту работы ўстановы адукацыі па выкарыстанні турызму, краязнаўства і экскурсійнай работы ў грамадзянска-патрыятычным выхаванні.
7. “Беларусь мая сінявокая”. Пазакласнае мерапрыемства.
8. Дзень абаронцы Айчыны. Сцэнарый ранішніка ў 1 класе.
9. “Твая зямля, твая Радзіма названа светла – Беларусь”. Сцэнарый класнай гадзіны.
10. “Беларусь мая родная!”. Сцэнарый пазакласнага мерапрыемства.
11.  “Белавежская пушча – нацыянальны парк”.Інфармацыйная гадзіна.
12. “Слава хлебу на зямлі”. Сцэнарый пазакласнага мерапрыемства ў 7 класе.
13. “Белавежская пушча. Інфарамацыйны даведнік.
14.  “Мы – беларусы” Сцэнарый конкурса “Візітная картка”.
15.   “Хата ўцехамі багата”. Сцэнарый ранішніка ў пачатковых класах.
16.  “Мая вёска”. Прэзентацыя.
17.  “Гісторыка-культурны комплекс “Лінія Сталіна”. Матэрыялы  з экскурсіі
18.  “Музей Вялікай Айчыннай вайны ў г. Мінску”. Матэрыялы з экскурсіі.
19.  “Брэсцкая крэпасць”. Матэрыялы з экскурсіі.
20. “Горькая память войны”. Матэрыялы з экскурсіі.
21.  “Міншчына – наш легендарны край”. Сцэнарый пазакласнага мерапрыемства.
22. “Основные педагогические технологии по формированию гражданских качеств личности (изучение традиций, культуры, обычаев белорусского народа во внеклассной работе) ”.  Методические рекомендации.
23. “Память о холокосте”. Сцэнарый пазакласнага мерапрыемства.
24. «Основные педагогические технологии по формированию гражданских качеств личности. Ролевая игра как фактор формирования гражданской позиции младшего школьника».
25. Беларусь. Інфармацыйны даведнік.
26. Аперацыя “Багратыён”. Інфармацыйны даведнік.
27. “Мая Крупшчына”. Інфармацыйны даведнік.
28.  “Дзяржаўны ландшафтны-гідралагічны заказнік Сялява”. Інфармацыйны даведнік.
29. “Беларусь: дзеячы культуры і навукі, лічбы і гістарычныя даты”. Інфармацыйны даведнік.
30.  “Нацыянальныя паркі Рэспублікі Беларусь. Інфармацыйны даведнік.
31. “Сімвалы дзяржавы”. Сцэнарый інфармацыйнай гадзіны.
32.  “Вялікая айчынная вайна”.  Сцэнарый конкурсу.
33.  “70 год Мінскай вобласці. Вехі гісторыі, этапы развіцця”. Інфармацыйны даведнік.
34.  “Сувязь пакаленняў і яе значэнне ў выхаванні вучняў”. Матэрыялы з вопыту работы.
35.  “Беларусь учора, сёння, заўтра”. Распрацоўка ўрока ў 7 класе.
36.  “Беларусь мая сінявокая”. Сцэнарый выхаваўчага мерапрыемства.
37. “Аб чым мне паведаў ветэран. Пісьмо, заснаванае на рассказе сведкі Вялікай Айчыннай вайны”.

 

                                                               

                                                    

                                                                    

                                                                                                       

План работы
рэсурснага цэнтра па грамадзянска-патрыятычным выхаванні
на 2020/2021 навучальны год

 

Мэта:стварэнне інфармацыйна-метадычнай прасторы па грамадзянскаму,патрыятычнаму выхаванню школьнікаў.

Задачы:

• абнаўляць структуру, формы  і змест работы ўстановы па грамадзянскаму,патрыятычнаму  выхаванню ва ўмовах сучаснага грамадства.
• арганізоўваць сеткавае ўзаемадзеянне ў рамках раённай інфармацыйна- адукацыйнай прасторы па стварэнні сістэмы грамадзянскага, патрыятычнага выхавання;
• распрацоўваць  і адаптаваць матэрыялы па арганізацыйнай і метадычнай падтрымцы ў працы па грамадзянскаму,патрыятычнаму выхаванню;
• стварыць інфармацыйна-кансультацыйны цэнтр падтрымкі педагогаў, адміністрацыі ўстаноў адукацыі па дадзеным  накірунку.

Чакаемы вынік:

• забеспячэнне для ўсіх педагогаў раёна вольнага доступу да банка метадычных матэрыялаў па грамадзянскаму,патрыятычнаму выхаванню;

• распаўсюджванне эфектыўнага вопыту педагогаў у галіне выхавання грамадзянскасці, патрыятызму;

• стварэнне інфармацыйна-кансультацыйнага цэнтра падтрымкі педагогаў, адміністрацыі ўстаноў адукацыі раёна   па дадзеным накірунку;

• стварэнне медыятэкі па грамадзянскаму,патрыятычнаму выхаванню;

• павышэнне ўзроўню выхаванасці вучняў па грамадзянскаму,патрыятычнаму выхаванню.

№ п/п	Мерапрыемства	Тэрмін правядзення	Адказныя
Арганізацыйна-метадычная работа
	Арганізацыя работы савета рэсурснага цэнтра	Верасень 2020 г.	Босы І. Ч.
	Падрыхтоўка нарматыўна-прававой базы	Верасень-кастрычнік 2020 г.	Босы І. Ч.
	Распрацоўка плана работы цэнтра на 2020/2021 н. г.	Верасень 2020 г.	Савет цэнтра
	Папаўненне сайта ўстановы адукацыі матэрыяламі работы рэсурснага цэнтра	На працягу года	Босы І. Ч.
	Арганізацыя і правядзенне класных і інфармацыйных гадзін на патрыятычную тэматыку	На працягу года	Босы І. Ч.
	Арганізацыя ўдзелу навучэнцаў і педагогаў у акцыях, фестывалях, конкурсах рознага ўзроўню па грамадзянскаму,патрыятычнаму выхаванню	На працягу года	Босы І. Ч., класныя кіраўнікі
	Падрыхтоўка справаздачы аб дзейнасці рэсурснага цэнтра	Май  2021 г.	Савет цэнтра
Інфармацыйна-метадычная работа
	Папаўненне банка метадычных матэрыялаў па грамадзянскаму,патрыятычнаму выхаванню	На працягу года	Босы І. Ч., Варабей Н. Б.
	Папаўненне элетроннай базы метадычных распрацовак педагогаў установы	На працягу года	Босы І. Ч.
	Распрацоўка дыягнастычных матэрыялаў па вызначэнні ўзроўню сфарміраванасці грамадзянскіх, патрыятычных якасцей навучэнцаў	На працягу года	Босы І. Ч.
	Правядзенне індывідуальных і групавых кансультацый: Прынцыпы планавання работы па грамадзянскаму, патрыятычнаму выхаванню Арганізацыя грамадзянскага,патрыятычнага выхавання ў класе Роля класнага кіраўніка ў арганізацыі грамадзянскага, патрыятычнага выхавання Грамадзянскае, патрыятычнае выхаванне сродкамі дадатковай адукацыі (па запытах)	На працягу года	Босы І. Ч.
	Стварэнне прэзентацый: Выкарыстанне школьнага краязнаўчага музея ў грамадзянскім, патрыятычным выхаванні Грамадзянскае, патрыятычнае выхаванне як сродак фарміравання актыўнай грамадзянскай пазіцыі	Снежань 2020 г.   Сакавік 2021 г.	Серадзінскі У. С.     Босы І. Ч.
	Асвятленне ў сродках масавай інфармацыі лепшага педагагічнага вопыту і актуальных пытанняў патрыятычнага выхавання	На працягу года	Босы І. Ч.
7.	Правядзенне пасяджэнняў МА класных кіраўнікоў з разглядам пытанняў па грамадзянскаму, патрыятычнаму выхаванню	На працягу года	Грынкевіч А. В.
Работа з навучэнцамі
	Арганізацыя работы аб’яднанняў па інтарэсах “Музеязнаўства” і “Юны экскурсавод”	На працягу года	Серадзінскі У. С.
	Арганізацыя работы валанцёрскага атрада “Праменьчык дабрыні”	На працягу года	Босы І. Ч.
	Арганізацыя дзейнасці ГА “БРПА і “БРСМ”	На працягу года	Варабей Н. Б.
	Правядзенне Тыдня “Мы ў памяці захоўваем іх імёны”	Май 2021 г.	Босы І. Ч.
	Арганізацыя і правядзенне акцый па добраўпарадкаванні абеліска і помніка загінуўшым землякам	На працягу года	Босы І. Ч.
	Правядзенне экскурсій у школьным гісторыка-краязнаўчым музеі для школьнікаў устаноў адукацыі раёна	На працягу года	Серадзінскі У. С.
Работа з педкадрамі
	Падрыхтоўка матэрыялаў для маніторынгу дзейнасці рэсурснага цэнтра па выхаванні патрыятычных пачуццяў навучэнцаў	На працягу года	Босы І. Ч.
	Дыягностыка падрыхтаванасці педагогаў да інавацыйнай дзейнасці па грамадзянскаму, патрыятычнаму выхаванню	Кастрычнік 2020 г.	Босы І. Ч.
	Падрыхтоўка матэрыялаў для маніторынгу адносін бацькоў да праблем патрыятычнага выхавання дзяцей	На працягу года	Класныя кіраўнікі
	Інфармаванне ўдзельнікаў рэсурснага цэнтра аб падрыхтоўцы і правядзенні мерапрыемстваў	На працягу года	Босы І. Ч.
	Вызначэнне ўзроўню задаволенасці работай рэсурснага цэнтра	Май 2021 г.	Босы І. Ч.
	Забеспячэнне педагогаў устаноў адукацыі раёна метадычнымі матэрыяламі па грамадзянскаму, патрыятычнаму выхаванюі. Абмен вопытам.	На працягу года	Босы І. Ч.
	Правядзенне круглага стала з удзелам класных кіраўнікоў устаноў адукацыі раёна “Формы і метады работы з вучнямі ў выхаванні грамадзянскасці і патрыятызму”	Красавік 2021 г.	Босы І. Ч.
Работа з соцыумам
	Правядзенне экскурсій у школьным гісторыка-краязнаўчым музеі	На працягу года	Серадзінскі У. С.
	Правядзенне кансультацый,  лекторыяў, бацькоўскіх сходаў па выхаванні патрыятызму ў навучэнцаў	На працягу года	Кіраўніцтва ўстановы, класныя кіраўнікі
	Маніторынг адносін бацькоў да праблемы патрыятычнага выхавання дзяцей	Май 2021 г.	Босы І. Ч.
Абагульненне і распаўсюджванне вопыту работы
	Семінар-практыкум “Узаемадзеянне школы і сям’і па фарміраванні нацыянальнай самасвядомасці падрастаючага пакалення”	Лістапад 2020 г.	Босы І. Ч., Варабей Н. Б.
	Тыдзень адкрытых пазакласных мерапрыемстваў па грамадзянскаму, патрыятычнаму выхаванню	Люты 2021 г.	Класныя кіраўнікі
	Патрыятызм беларускага народа: традыцыі і сучаснасць (дыспут)	Сакавік 2021 г.	Босы І. Ч.
Удасканаленне вучэбна-метадычнай базы
	Набыццё вучэбна-метадычнай літаратуры па грамадзянскаму, патрыятычнаму выхаванню	На працягу года	Босы І. Ч.